Termessos antik kenti, “Güllük” milli parkında tarih severleri cezbeden bir ören yeridir. Türkiye‘deki diğer benzer yerlerden farklı olarak, yerleşim pratikte restore edilmemiştir.
Termesos antik kenri deniz seviyesinden 1050 metre yükseklikte bulunmaktadır. Milli parka gidiş yolu kolay olarak adlandırılamaktadır. Ancak bu bir dezavantaj değildir. Bu bölge karşınıza çıktığında özel manzaralarla zorlukları telafi edecektir. Erişilemezliği nedeniyle eskiden kent, “Kartal Yuvası” olarak adlandırılırdı. Etrüsk’ten tercüme edilen resmi adı “Termessos”, “dağlardaki yüksek kale” anlamına gelmektedir.
Termessos’un benzersizliği, uluslararası kuruluşların gözünden kaçmamıştır. 2000 yılında antik kent, UNESCO Dünya Mirası Alanları listesine eklenmiştir.
Termessos antik kenti ve tarihi
İlk olarak kent yerleşiminden İlyada’nın sayfalarında bahsedilmiştir. Bunun dışında Homer, şehri fethetmekle görevlendirilen Yunan kahramanı Bellerophon hakkında yazmıştır.
Bu bölge dışında, Termessos’un antik tarihi hakkında çok az şey bilinmektedir. Kentin Solim’in Pisidia kabilesi tarafından kurulduğu tahmin edilmektedir. Strabon’a göre bu isim, daha sonraki dönemlerde Zeus ile özdeşleştirilen Anadolu tanrısından gelmektedir. Ayrıca, yerleşim yerinde basılan tanrının imajına sahip sikkeler bulunmuştur.
Termessos’un ilk tarihi sözü MÖ 334’e kadar uzanmaktadır. Büyük İskender, Termessos’u ele geçirmek için girişimlerde bulunmuştur. Ancak komutanın niyetleri başarı ile sonuçlanmamıştır. Yerleşim, Küçük Asya’da Makedon ordusunun fethedemediği iki şehirden biri olarak bilinmektedir. Aynı zamanda derin geçitler ve dik yamaçlar Termesos antik kenti için yeterli bir savunma sağlamıştır.
MÖ II. Yüzyılda Kent, Likya kentleri Birliği’ne ve ardından Isinda’dan gelen komşularına karşı çatışmalarda bulunmuştur. Bu dönemde şehir, Termessos Minor (Oioanda olarak da bilinmektedir.) adlı kendi kolonisini de kurmuştur. Başka bir çatışmada Selge ile Termessos arasında Bergama kralı II. Attalus tarafından ittifağa katılması ile sonuçlanmıştır.
Küçük Asya’daki Roma egemenliği döneminde Termesos antik kenti, Roma’nın bir dostu ve müttefiki olarak önemli ölçüde özerkliğini korumuştur. Ayrıca o dönemde sakinlerin kendi yasalarını oluşturmalarına izin verilmiştir.
Bir deprem antik kentin refahına ve varlığına son vermiştir. Bunun nedenleri arasında gerçekleşen sarsıntının, şehre içme suyu sağlayan su kemerini tahrip etmesi yatmaktadır. Bu depremin kesin yılı belirlenememiştir. Ancak MS 5. yüzyılda olduğu bilinmektedir. Daha sonra ki dönemde ise yerleşim yerinde kimse yaşamamıştır.
Harabeleri ilk keşfedenler Avrupalı Thomas Abel, Brimage Sprott ve Edward Forbes olmuştur. Tahmini bulunma 19. yüzyılın ilk yarısında gerçekleşmiştir. Daha sonraki dönemde ise, Likya’ya Seyahatler adlı kitabın yayınlanması ile sonuçlanmıştır.
Termessos antik kenti ve eserler
Milli parktan harabelere giden dolambaçlı bir yol bulunmaktadır. Bu rota antik çağda ana yol olarak kullanılmaktaydı. Yol boyunca, kayalardan oluşan sözde Kraliyet Yolu’nun kalıntılarını görebilirsiniz. Hayatta kalan parçalar 2. yüzyıla aittir.
Şehir duvarları ve spor salonu
Surların kalıntıları arasında bir su kemeri kalıntısı ve üstü parmaklıklı 5 yer altı sarnıcı görülmektedir. Aynı zamanda su kaynakları burada depolanırdı. Bir varil yaklaşık 100 ton su tutabilmekteydi. Biraz ileride Spor salonunun duvarlarını görebilirsiniz. Ancak günümüzde duvarların yarısı yeraltında kalmıştır. Günümüze ulaşan kuzeybatı kısmı Dor üslubunda nişler ve süslemelerle bezenmiştir. Bu binanın tarihi ise MS 1. yüzyıla kadar uzanmaktadır.
Agora
Güneydoğuya giderseniz kendinizi pazar meydanı denilen agoranın yakınında bulacaksınız. Daha önce, alan birkaç sıra sütunla çevriliydi. Şimdi yerde kaotik bir şekilde yatmaktadır. Agoranın kuzeybatı kesiminde yer alan galeri-portiko, MÖ 2. yy’da Kral II. Attalus tarafından yaptırılmıştır. Koloninin kuzeydoğu parçası daha sonra, MS 1. yüzyılda inşa edilmiştir. Termessos antik kenti meydanının yakınında, şehrin başlıca turistik mekanları bulunmaktadır. Bunlar; tiyatro, bouleuterium ve tapınakların inşası olarak karşınıza çıkacaktır.
Tiyatro
Agoranın doğusunda bir amfi tiyatro kalıntısı bulunmaktadır. Bina Helenistik dönemde klasik Roma geleneklerine uygun olarak inşa edilmiştir. Malzeme olarak kesme taşlar kullanılmıştır. O dönemde maksimum kapasite 4200 kişiydi. Burada geç Roma dönemi amfi tiyatrolarının karakteristik tonozlu kemerlerini bulamayacaksınız. Sahnenin alt katında ise, hayvanlar için birkaç oda bulunmaktadır.
Booleuterium
Bouleuterium binası, amfi tiyatroya 100 metre mesafede yer almaktadır. Bina, belediye meclisinin bir toplantısı için tasarlanmıştır. Aynı zamanda bir odeon (müzik ve şiir gösterileri için küçük bir tiyatro) olarak hizmet etmiştir. Termessos antik kenti yakınlarında bulunan tüm binaları arasında en iyi korunmuş olanıdır. Aynı şekilde 10 metrelik taş duvarlarla çevrilidir. Doğu ve batı kısımlarında güneş ışığını alan devasa pencereleri bulunmaktaydı. Çatısı ise günümüzde kalmamıştır.
Tapınaklar
Termessos antik kenti yerleşimin topraklarında 6 tapınağın kalıntıları bulunmuştur. Ayrıca bu binaların çoğu pazar meydanının yakınında ve bir tanesi girişin yanında bulunmaktadır.
Ayrıca Bouleuterium’un bitişiğinde Zeus’a adanmış bir kilise bulunmaktadır. Tapınak görkemli duvarlara sahiptir. Artık onların ihtişamını takdir etmek mümkün değildir. Günümüze kadar varlıklarını sürdürememişlerdir.
Odeonun köşesinde bulunan ikinci tapınak, 5.5 metre uzunluğunda daha mütevazı bir boyutla ayırt edilmektedir. Ayrıca bina 4 sütunla çerçevelenmiştir. Günümüzde kalan parçalar MS 2. yüzyıla aittir. Girişin üzerindeki yazıt sayesinde dini yapının tanrıça Artemis adına inşa edildiği anlaşılmaktadır.
Bunların dışında agoranın doğu kesiminde başka bir tapınağın kalıntıları bulunmaktadır. Araştırmalar, Termessos antik kenti bölgesinde ki en büyük dini yapı olduğunu göstermektedir. Ayrıca günümüze kadar gelen yazıt, tapınağın aynı zamanda tanrıça Artemis’e adandığını göstermektedir.
Termessos anti kenti kurucusunun evi ve nekropol
Meydanın güneybatı tarafında, şehrin kurucusunun evi olan başka bir yapının kalıntılarına rastlanmaktadır. Ayrıca yapının Termessos’un belli bir kurucusuna ait olduğu, kapının sol tarafında bulunan bir levhadan anlaşılmaktadır.
Antik yerleşim, mezarlığın etrafını 3 taraftan dolaşmaktadır. Mezarlar zengin bir şekilde dekore edilmiş lahitlerdir. Ayrıca duvarlara oyulmuş mahzenler günümüze kadar gelebilmiştir.
