İnsan ruhu bilinen bir kara kutu gibidir. Genellikle iki durumda değerlendirilmektedir. “Ne? Neresi? Ne zaman?” veya bir kazadan sonra ortaya çıkmaktadır. Buradaki paradoks, her insanın içinde kendi kişisel “kara kutusu”, yani onun ruhu olmasıdır. Hiçbir gelişmiş yöntem bilim adamlarını onu deşifre etmeye yaklaştıramamıştır. Psikoloji neden bilim için en gizemli konudur ve neden bilinçle özdeşleştirilememektedir? Sosyal ağdaki güzel resimler nasıl zihinsel çöküntülere yol açmaktadır? Beden-ruh probleminde birincil olan nedir?
İnsan ruhu nedir?
İnsan ruhu, bir kişinin kişiliğinin temel özelliklerini belirleyen karmaşık bir dizi bilinçli ve bilinçsiz süreçle kendini gösteren belirli bir işleyiştir. Doğuştan gelmemektedir. Ayrıca yaşam boyunca öğrenme ve iletişim yoluyla oluşmaktadır. İnsan ruhu, hiyerarşik olarak organize edilmiş alt sistemlerden ve unsurlardan oluşan, anlamak için son derece karmaşık bir sistemdir. Hepsi birbiriyle bağlantılı iken, bazen değişken ve kararsız olabilmektedir.
Ruh durumu, bir kişinin zihinsel süreçlerinde, özelliklerinde ve durumlarında gerçekleştirilmektedir. Bunlar, bir kişinin dış dünya ile yönlendirilmesi ve etkileşimi için gerekli bilgi süreçlerini ve yapılarını, gerçekliği yansıtma yollarını, vücutta meydana getiren organlar ve işlevleridir. Zihinsel aktivitenin ana organı ise, beyindir. Ruhun temel özellikleri bütünlük ve tutarlılık göstermek adına aşağıdakiler için çalışmaktadır. Bunlar;
- Davranış ve faaliyetleri düzenlemek.
- Bir kişinin çevresindeki dünyadaki yerini fark etmesine yardımcı olmak.
- Bilinçli ve bilinçsiz yansımanın özel biçimlerinde tezahür etmek.
- Dünyanın gerçek (nesnel) bir resminin duygusal ve duyusal olarak renkli öznel bir görüntüsünü oluşturmak.
- Kendi ihtiyaçlarınız ile toplumun gereksinimleri arasındaki çatışmayı dengelemek.
- Çevre ile insan etkileşimini sağlamak.
“İnsan ruhu” terimi, “duygulu, canlı” olarak tercüme edilen Yunanca kelimeden gelmektedir. Terim psikolojide, tıpta ve felsefede yaygındır. Bu nedenle anlamı değişebilmektedir. Uzun bir süre boyunca, “ruh”, “zihinsel yetenekler” terimleriyle belirlenmiştir. Felsefe yapmanın merkezi konusu eski dönemlerde bunu içermekteydi. Duyusal algılar, duyumlar ve görüntüler, duygular, deneyimler, rüyalar, arzular, niyetler, sezgi de zihinsel hareketler olarak da kabul edilmektedir.
En büyük psikologlarından biri olan S. L. Rubinstein, insan ruhu ve bilincin kendi kendine yeterli olmadığını, bir kişiyle veya özellikle bir kişiye ait olduğunu savunmuştur. Belki de bu yüzden iki kavram sıklıkla birbirinin yerine kullanılmıştır. Ancak bu atama tamamen doğru değildir. İnsan ruhu kavramı çok daha geniştir. Çünkü bilince ek olarak bilinçdışı ve süper bilinci (Süper-I) içermektedir. Dahası, “Bilinci kontrol ediyor muyuz? yoksa bilinç mi bizi kontrol ediyordur?” XXI yüzyılda bu sorunun cevabı açık kalmıştır.
İnsan ruhunu incelemenin zorluklarına rağmen, bu alandaki araştırmalar durmamaktadır. Aksine, yeni 3D tarama ve beyin modelleme yöntemleri geliştirilmektedir. Ayrıca MRI teknolojileri de bu konu üzerine geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bilim adamları nöronlar, sinapslar, sinirsel bağlantılar hakkında yeni bilgiler elde etmektedir. Ama bu sadece “madde” ile ilgili verilerdir. Hiç kimse düşüncelerin, hipotezlerin, yeni fikirlerin, konuşmanın nasıl oluştuğunu, sezginin nasıl çalıştığını anlamayı başaramamıştır.
Beden mi yoksa, psikoloji mi önce gelmektedir?
Diğer yüksek düzeyde organize canlıların aksine, insanlar daha karmaşıktır. İnsan ruhu bilinç, bilinçsizlik, duygular, hayal gücü ile donatılmıştır. Bir insandaki her şey o kadar mükemmel ve ideal olarak “uyumludur” ki, fiziksel olanı zihinsel olandan tamamen ayırmak imkansızdır. Bu nedenle vücutta problemler varsa ona her düzeyde yardım edilmesi gerekmektedir.
Basit bir deney egzersizi, beden ve zihinsel süreçler arasındaki ilişkiyi anlamanıza yardımcı olacaktır. Şunları deneyebilirsiniz;
- Bir sandalyeye oturun, kollarınızı iki yana açın ve başınızı geriye doğru eğin. Derin nefes alın, derin nefes verin.
- Üzücü bir şeyi hatırlamaya çalışın ve üzgün olun. Bu pozisyonda uzun süre üzüntü hissini sürdürmek imkansızdır. Ya üzüntü kaybolmaya başlayacak ya da omuzlarınızı indirmek, boyun ve gövde kaslarınızı sıkıştırmak istemi ortaya çıkacaktır.
- Mesele şu ki, üzüntü fiziksel olarak kas kelepçesi tarafından tutulmaktadır. Onu böyle “konuşlandırılmış” bir konumda tutmak imkansızdır. Bu nedenle kas gerginliği olduğu sürece üzüntü görülmemektedir.
Öyle ya da böyle psikoloji de, tüm zihinsel ve bedensel süreçler bu duruma eşlik etmektedir. Tamamen algılanamayan durumlarda bile kan dolaşımında, solunum hızında, kas kasılmasında, aktivitede ince değişikliklere yol açabilmektedir. Bu ilişkinin daha önemli tezahürleri psikosomatik hastalıklardır. Bunun tersi, hastalıkların telkin veya psikoterapi yoluyla tedavisidir. Bu nedenle, beden-ruhunun sorunu şu soruya benzemektedir. “Önce ne gelmektedir? Yumurta mı yoksa tavuk mu?” bu sorunun kesin bir cevap yoktur.
Psikoloji ve dayanıklılığı nedir?
Güçlü bir ruh, herhangi bir baskıya dayanmaya, herhangi bir felakete dayanmaya ve olumsuz koşullardan başarıyla kurtulmaya yardımcı olacaktır. Bunu yapmak için doğanın sunduğu fırsatları geliştirmeniz gerekmektedir. Ama doğru yapmak ruhunuzu güçlendirmekte ve kırmamaktadır.
Psikoloji nasıl bozulmaktadır?
Zihinsel çöküşün en bariz nedenleri arasında çoğu travmatik olaylar, şiddet ve ihanet yatmaktadır. Bu gerçekten de böyledir. Ancak ilk bakışta akıl hastalığının başka nedenleri de olabilmektedir.
1. Dahili biyolojik saatin ihlali
Dahili saat, vücudun hemen hemen her hücresinde “işler” ve ayrıca organ ve dokuların çalışması için kendi ritmini belirlemektedir. Ayrıca tüm vücudun, hormonların, sıcaklığın, metabolizmanın çalışmasını güçlü bir şekilde etkilemektedir. Bu etki özellikle ergenlerde ve yaşlılarda belirgin olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dahili ritmin ihlalinin sadece yorucu olmadığı, aynı zamanda zihinsel bozukluklara (depresyon, nevroz, kararsız davranış, akut yalnızlık nöbetleri) yol açtığı kanıtlanmıştır. Bu sadece jet gecikmesi veya gece aktivitesi ile ilgili değildir. Geceleri gadget’ları kullanırken biyolojik saat kaybolmaktadır. Ekranın beyaz ışığı, uyku hormonu melatonin üretimini susturmaktadır. Aynı zamanda bu durum diğer organların çalışmasının olağan ritmini bozmaktadır.
2. Tükenmişlik
Kronik stres, fiziksel ve duygusal yorgunluğa neden olabilmektedir. Onun için, sadece başarılı bir kariyer için kararlı insanlar olan “bin yılların tükenmişliği” terimini bile icat etmişlerdir. Bu insan ruhu durumu, beyinleri her zaman yeni sorunları çözmeye ayarlamaktadır. Bazen sadece dinlenme düşüncesi bile korkuya neden olabilmektedir.
Tükenmişliğin ilk aşamalarında, farklı mesleklerden, yaştan ve zenginlikten insanlar bir özellik ile birleştirilmektedir. Acil meselelerin baskısı altında o kadar yorgunlar ki basit ev işleriyle baş edememektedirler. Ayrıca, stres uykusuzluğu ve kaygıyı kışkırtmaktadır. Bazen ise, dünyadaki her şey hakkında sizi gerginleştirmektedir. Panik ataklar, fibromiyalji ile değiştirilebilirler. Kritik durumlarda ise, ölümüne çalışabilirsiniz. Bu durum zaten Japonya ve Çin’de olmuştur.
3. Sosyal ağlara aşırı güven
Görüntüler için keskinleştirilmiş sosyal ağlarda, genellikle güzel bir yaşam yanılsaması yaratılmaktadır. Hayattan sahnelenen anlar o kadar güzel görünüyor ki, hayatın kendisinden daha gerçekçi bir his yaratmaktadır. Bu anlar ise, diğer insanların ruh halini aşağılık ve endişeli hissettirmektedir.
Bilim adamlarının İngilizler arasında yaptığı anketler, sosyal medyanın zihinsel sorunları şiddetlendirebileceğini kanıtlamıştır. Risk altındakiler, “hayatı resimden” gerçeklikten ayırt etmekte hâlâ güçlük çeken ergenler ve gençlerdir. Bilim adamlarına göre, dengesiz ruhları böyle bir dengesizliğe dayanamaya bilmektedir. Bu nedenle, çevrimiçi kaynakların, yayınlanan fotoğrafların işlendiği konusunda kullanıcıları uyarması gerekmektedir.
Er ya da geç travmatik olaylar, psikoloji üzerinde kendi kendine dönmesine, acı verici yaşam deneyimini “sindirmek” için tekrarlanan girişimlerden uzaklaşmasına yol açmaktadır. Bir noktada, insan ruhunun “dur” dediği anlar olacaktır. Bazen ise ondan önce, bize endişe verici “çağrılar” gönderecektir.
Kendinize özellikle dikkat etmeniz gerektiğini gösteren işaretler;
- Her zaman uyumak isterseniz, 12 saat dinlendikten sonra bile kendinizi yorgun hissedersiniz. Hemen uykuya dalmak mümkün değildir. Bazen bir rüyada kabuslar eziyet etmekte ve kötü rüyalar musallat olmaktadır.
- Fiziksel rahatsızlık. Fizyolojik sebepler olmadan baş ağrısı veya kas ağrıları, baş dönmesi, basınç dalgalanmaları yaşana bilmektedir.
- Durumunuzun anlaşılmaması. “Senin derdin ne?” sorusunda kendinize bile cevap veremiyorsanız, belirsiz duyumlar günün her saatinde rahatsız edici olacaktır.
- İnsan ruhu hallerinin ani değişimleri. İyi bir ruh hali aniden ilgisizlik ile değiştirilebilmektedir. Artan bir şekilde, ağlamaklılık, sinirlilik, sıkıntı ve kıskançlık çizelgelerin dışında kalmaktadır.
- Hiç enerjiniz yoksa, dinlendikten sonra bile arkadaşlarla iletişim konusunda gücünüz geri yüklenmeyecektir. Bu duruma spor yapmak yardımcı olacaktır. Çünkü basit egzersizler için bile bazen gücünüz yetmekyecektir.
- Olağan şeyler artık size mutluluk vermiyor ise ve gelecek korkusu varsa ne yapalım? Tabi ki, acilen kendinize bakmaya başlamalısınız. Bununla birlikte yavaş yavaş, psikolojik durumunuz iyi yönde gelişecek, kötü bir güç ortaya çıkacak ve gönül rahatlığı hissi doğacaktır.
İnsan ruhu nasıl daha kararlı bir hale getirile bilmektedir?
Zihinsel istikrar kalıtsal değildir. Ancak insan ruhunu daha “esnek” hale getirmek oldukça mümkündür. Amerikan Psikoloji Derneği, zihinsel dayanıklılığı pompalamak isteyenler için tam bir rehber yayınlamıştır. Bu konuda sizin için bazı ipuçları şu şekildedir;
- İlişkileri güçlendirin. Ebeveynlerle iletişim, bir kişiye ve ruhuna büyük bir kaynak sağlamaktadır. Güçlü arkadaşlıklar psikolojik dayanıklılık üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Sevdiklerinizi zor bir durumda desteklemek, koşullarla başa çıkmak için güç verecektir.
- Kendinize inanın. Kendinize güvenmeden başarılı olmak, iş yapmak, yaratmak ve genellikle herhangi bir işe başlamak zordur. Görünür sonuçlar üreten iddialı ancak gerçekçi hedeflerle güven oluşturabilirsiniz. Ayrıca planlama, öncelik verme, organize olma yeteneğine de ihtiyacınız olacaktır.
- Ek egzersiz ekipmanı kullanın (stres). Konfor alanınızdan çıkmanız gereken durumlara her zaman stres eşlik edecektir. Ancak bu olmadan bir sonuç elde etmek imkansızdır. Dozajlı stres, bir rutinde çıkmaza girmemenize, dayak yolundan çıkmanıza ve aynı zamanda irade kasını güçlendirmenize yardımcı olacaktır.
- Bir psikoterapisti ziyaret edin. Dinleyecek, doğru soruları soracak, güçlü veya zayıf yönlere dikkat edecek olan odur. Psikoterapist, bilinçaltının gizli kısmını anlamaya, geçmişin “hayaletleri” ile tanışmaya yardımcı olacaktır.
- Rahatlamak. Kaslar gibi, insan ruhunun da iyileşmesi için zamana ihtiyacı vardır. Bunun için sağlıklı bir diyet gerekmektedir. Özellikle çok çalıştıktan sonra yeterince uyuduğunuzdan emin olmanız gerekmektedir. Eğlenmek, rahatlamak, hoş şeyler yapmak size iyi gelecektir. Ayrıca sıcak bir banyo, meditasyon, keyifli bir yürüyüş ve psikoterapi faydalı bir katkı olabilecektir.
- Psikolojiyi karmaşık yapısını daha iyi anlamak için onu N boyutlu bir nesne olarak hayal edebilirsiniz. O kadar çok yönlüdür ki, her birinde bir kişinin kendine ait bir şey gördüğü sonsuz sayıda projeksiyon yaratmaktadır. Hatta bu durum ses kısıklığı noktasına kadar tartışıla bilmektedir. Aynı zamanda bakış açınızı savunmak, yerinizde olmanıza olanak verecektir. Psikoloji tüm insanlık için bir sır olduğundan ve büyük olasılıkla bir sır kalacağından kendimize kendimiz bakmamız gerekmektedir.
