Kuzey ışıkları – Karanlık ve siyah kadife gibi, gökyüzünün berrak olduğu soğuk bir Ocak gecesi ortaya çıkmaktadır. Böyle bir günde aniden üzerinde pembe ve kırmızı sıçramalarla parıldayan mavi ve yeşil parlak çizgiler yanmaktadır. Bir alev gibi dans eden kuzey ışıkları herkesi büyülemekte ve hep ilgi görmektedir. Ayrıca binlerce yıldır insanların zihinlerini heyecanlandırmaktadır.
Efsaneler
Antik çağlardan beri, kuzey ışıkları çeşitli gizemli ve mistik olaylarla ilişkilendirilmiştir. Bazı insanlar, tanrıların bugün bir tatili olduğu için, sihirli bir ateşin ortaya çıkarmasının mutluluk getirdiğine inanıyorlardı. Bu da onlardan iyilik ve hediyeler beklenebileceği anlamına geliyordu. Diğerleri ise tam tersine, Ateş Tanrısının bir şeye çok kızdığına inanıyorlardı. Günümüz de ondan her türlü sıkıntı beklenmelidir. Bu nedenle, bu zamanda faaliyetlerinde ateşi ne kadar az kullanırsa o kadar iyi olduğuna inanılmaktadır.
İskandinav efsaneleri genellikle auroradan bahsetmektedir. Tanrıların yeryüzüne inebilmesi için periyodik olarak gökyüzünde beliren parıldayan bir köprüden bahsedilmektedir. Bazı hikayeler aurora ışınlarını, zırhı o kadar parlatılmış olan Valkyrielerin ellerindeki ışıklar olarak yorumlamıştır. Bu zırhlardan ise, gökyüzünde inanılmaz bir parlaklık yükselmektedir. Diğerleri ise, ışık oyununun ölü kızların ruhlarının dansı olduğu gerçeğine inanmaktadır.
Eski Finlerin hikayelerinde, bu şaşırtıcı olayın bir tanımını da sık sık bulabilirsiniz. Aurora borealis’i, ölülerin krallığını yaşayanların dünyasından ayıran ateşle yanan Ruzha nehri olarak tanımlanmaktadır.
Eskimo versiyonu
Kuzey Amerika Eskimoları, hala bir düdükle rengarenk ışıklarla gökyüzünü ışıldatabileceğinize ve ellerinizi çırparak onları hemen söndürebileceğinize inanmaktadır. Diğer efsaneleri ise, ışık oyununun bir mors kafatasıyla futbol oynayan ruhlardan kaynaklandığını iddia etmektedir.
Ancak Alaska’dan gelen Eskimolar, kuzey ışıklarının bir talihsizlik getirdiğini iddia etmektedir. Bu nedenle eski zamanlarda, kuzey ışıkları gözüktüğün de dışarı çıkmadan önce korunmak için silahlarını yanlarına alırlardı. Ayrıca bir inanışlarına göre birçok temsilci, titreyen kuzey ışıklarını uzun süre izlerseniz delirmenin oldukça mümkün olduğuna inanılmaktadır.
Ejderhalarla bağlantı
Ejderhalarla ilgili efsanelerin bu doğal olay sayesinde ortaya çıktığına inanmak için pek çok neden vardır. Birçok modern bilim adamı, tüm İngilizleri koruyan efsanevi St. George savaşının muhtemelen korkunç bir yılanla değil, aurora borealis ile bağlantılı olduğuna inanmaktadır.
Kuzey ışıkları nedir?
Gezegenimizin en soğuk yerlerinde kuzey ve güney kutuplarına yakın ortaya çıkmaktadır. Bu bölgede yaşayan insanların zihinlerini rahatsız eden ve kafa karıştıran kuzey ışıkları nedir?
Gizemli ışıkların gizemi Mikhail Lomonosov tarafından çözülmüştür. O na göre elektriğin suçlanması gerektiğini öne sürmüştür. Bu teoriyi kanıtlamak için, çeşitli gazlarla önceden doldurulmuş şişelerden bir elektrik akımı geçirilmiştir. Sonuç olarak, her şişe kendi benzersiz rengiyle parlatılmışlardır.
Kuzey ışıkları teoriye fazla girmeden açıklarsak, Güneş’in fırlattığı yüklü parçacıkların gezegenimizin havasını nefes kesici ışıklarla parlattığını söylemek oldukça mümkündür.
Kuzey ışıkları, protonlardan (yük “+”) ve elektronlardan (yük “-“) oluşan helyum ve hidrojen atomlarından oluşan devasa bir sıcak gaz topudur. Güneş’teki bir patlamadan sonra, büyük bir hızla (yaklaşık – 960 km / s) gezegenimize doğru da dahil olmak üzere her yöne koşan ve böylece “güneş rüzgarı” gibi bir olay oluşturan, elektrik yüklü çok sayıda parçacığın uzaya gitmesidir.
Bu parçacıklar (ve birçok nesne için) için gezegenimiz, Dünya’nın demire dayalı çekirdeğinin dönmesi nedeniyle ortaya çıkan elektrik akımları nedeniyle manyetik alanlar üreten dev bir mıknatıstır.
Manyetik çekim yardımıyla, gezegenimiz yakınında uçan güneş rüzgarını “yakalanmakta” ve onu manyetik alanının kuvvet çizgileri boyunca kutuplara göndermektedir. Ayrıca yakınında manyetik kutupların olduğu kuzey ve güney kutup da bulunmaktadır. Manyetik kutupların etki alanına girerken, güneş parçacıkları anında onlara dönüşmektedir. Bu durum da güneş rüzgarının atmosferle çarpışmasından, kuzey ışıklarını oluşturan ve onu ışığa dönüştüren enerji ortaya çıkmaktadır. Bazı nedenleri şu şekildedir;
- Heyecanlı atomlar sakinleşmektedir. Bu nedenle hafif bir fotofon yaymaya başlamaktadır;
- Güneş parçacıklarıyla çarpışan nitrojen elektron kaybederse, molekülleri mavi ve mor olmaktadır;
- Elektron herhangi bir yerde kaybolmamaktadır ve nitrojen molekülleri ile kalırsa kırmızı tonlarda ışınlar ortaya çıkarmaktadır;
- Güneş rüzgarı oksijenle etkileşime girdiğinde, elektron ondan kaybolmamaktadır. Ancak kendisi yeşil ve kırmızı renkte ışınlar yaymaya başlamaktadır.
Kuzey ışıkları neye benzemektedir?
Kuzey ışıklarını açık ve soğuk bir gecede tamamlanmamış bir ay ile, tercihen şehirden uzakta görebilirsiniz.
Aurora Borealis esas olarak Ekim’den Ocak’a kadar ortaya çıkmaktadır. Deniz seviyesinden seksen ila bin kilometre yükseklikte gerçekleşmektedir. Ayrıca bir saatten bir güne kadar görünebilmektedir.
Armatürümüz ne kadar agresif davranırsa, üzerinde o kadar fazla patlama meydana gelmektedir. Kuzey kutupları Dünya’da o kadar uzun sürebilmektedir. Bu olayın en güzel resimleri her on bir yılda bir görülebilmektedir. Böyle bir döngü ile Güneş en aktif şekilde davranmaktadır.
Kuzey ışıkları bir gün batımını andırmaktadır. Ancak spiraller veya yaylar şeklinde de somutlaştırılabilmektedir. Böyle renkli bir şeridin genişliği 160 km’yi, uzunluğu – 1.5 bin km’yi geçebilmektedir.
Kuzey ışıklarının rengi, büyük ölçüde yalnızca güneş rüzgarının hangi gazla etkileşime girdiğine bağlıdır. Aynı zamanda bunun gerçekleştiği yüksekliğe de bağlıdır. Bu olay, dünya atmosferinin gazlarının 150 km’yi aşan bir yükseklikte çarpışması durumunda ortaya çıkmaktadır. Kuzey ışıkları rengi 120 ila 150 km arasında kırmızı olmaktadır. Ayrıca eğer sarı-yeşil tonlarda görünüyor ise, 120 km’nin altında oluşmuş demektedir.
Uzaydan alınan görüntüler, bilim adamlarının dünyanın güney tarafından gelen aurora’nın neredeyse aynı olayı yansıttığını göstermektedir. Ancak bunun tam tersini de doğrulamışlardır. Genel olarak Dünya’nın kutuplarını çevreleyen 4 bin km çapında bir halka tarafından oluşmaktadır.
Kuzey ışıklarını nerede görebilirsiniz?
Kuzey manyetik kutbu doğudayken, kuzey ışıklarını sadece İskandinav ülkelerinde veya kuzey Rusya’da görünmektedir. Ayrıca bazen kuzey Çin’de de görmek mümkündü.
Bugünlerde gezegenimizin manyetik kutuplarının yakınında kuzey ışıklarını görebilirsiniz. Bunlar;
- Kuzey kutbunda (özellikle Ross Havzasında görülmektedir);
- Antarktika’da;
- Kuzey Amerika’da (yılda 20 ila 200 kez);
- İskandinav ülkelerinin kuzeyinde, özellikle Norveç’in kuzeyinde bulunan Svalbard adasında. Burada bu doğa olayı Kuzey Amerika’dan daha az gözlemlene bilmektedir;
- Rusya’da – Kola Yarımadası’nda;
- İskoçya’da (Nisan’da!);
- Londra ve Paris arasındaki enlemlerde – yılda 5 ila 10 kez;
- Kuzey ışıklarının yılda dört kez göründüğü kuzey Florida’da;
- Uzaydan (olumlu bir anda, atmosferin alt yoğun katmanlarının etkisinin olmadığı anda görülmektedir. Bu da gösteriyi önemli ölçüde bozmaktadır.).
Kuzey ışıklarını sadece Dünya’da değil, güneş sisteminin diğer gezegenlerinde de görebilmektedir. Örneğin Jüpiter, Venüs, Mars‘ta ve Satürn’de de ortaya çıkmaktadır.
Bilim, bu olayın nasıl ortaya çıktığını oldukça açık bir şekilde açıklamış olmasına rağmen, titreyen ışıkların tüm sırları henüz çözülmemiştir. Bu fenomene ses efektinin eşlik edip etmediği sorusu özellikle son dönem bilim insanlarının kafasını karıştırmaktadır.
