Herkes ılık yaz ışınlarının altında çamur volkanı üzerinde banyo yapmayı hayal etmektedir. Bu durum uyanık bir hemşire gözetiminde bazı sanatoryumun dışında da gerçekleşmektedir. Örneğin; bir çamur volkanının iyileştirici kalın bulamacında yatarken de mümkündür.
Gezegenin eşsiz çamur volkanları
Çamur volkanı, genellikle yeraltı suyu ve yağ ile karıştırılan çamur kütlelerinin ve gazlarından oluşmaktadır. Yine aynı şekilde gezegenimizin bağırsaklarından kraterden yükseldiği yerde ortaya çıkmaktadır. Ayrıca görüntü itibari ile yeryüzünde oluşan bir kratere sahip bir delik veya tepedir. Jeologlar, gezegenimizde, yarısı Hazar Denizi bölgesinde (üç yüzü Doğu Azerbaycan‘da) bulunan bu türden yaklaşık sekiz yüz oluşum keşfetmişlerdir.
Çamur volkanları oldukça sınırlı bir alanda yaygın olarak bulunmaktadır. Bu alanlar Alp-Himalaya, Pasifik ve Orta Asya hareketli kuşakları bölgesinde var olmaktadır. Ayrıca öncelikle petrol içeren büyük bölgelerde oluşmaktadır. Genellikle bağımsız olarak, kendi başına ve aktif volkanik bölgelerde bir çamur tepesi ortaya çıkarak oluşmaktadır. Aktivite – fumarolleri şeklindedir. Yine ya ateş püskürten dağların yamaçlarında, ya da onlardan uzak olmayan yerlerde bulunabilmektedir.
Petrol içeren bölgelerden gelen çamur volkanları
Petrolün bulunduğu bir bölgede oluşan çamur tepesinin oluşum yöntemi, göründüğünden biraz farklıdır. Magmatik bir yanardağın uydusu olarak ortaya çıkmaktadır. Yerkabuğunun derinliklerinde bulunan petrol veya doğal gaz, sürekli olarak yer kabuğundaki çatlaklardan yukarı çıkan yanıcı gazlar salmaktadır.
Çatlaklar yeraltı suyunun olduğu yerdeyse, yanıcı gazlar sıvıyı yukarı doğru iterek toprakla karışarak bir çamur volkanı oluşturmaktadır.
Yeraltı sularıyla birlikte petrol genellikle az miktarda yükselmektedir. Bu durum, bölgede değerli bir tortunun varlığının açık bir kanıtıdır. Bu tür volkanlar hem kalıcı hem de periyodik olabilmektedir. Bu nedenle ikinci seçenek daha yaygındır. Ayrıca aktif olarak soyu tükenmiş, gömülü, sualtı, ada ve bol petrol alanlarından dolayı olabilmektedir.
Çamur volkanları nasıl patlamaktadır?
Günümüz de gözlemleme olanağına sahip olduğumuz çamur volkanları, ilk olarak birkaç milyon yıl önce faaliyet göstermeye başlayan çok sayıda patlamanın bir sonucu olarak ortaya çıkmışlardır. Örneğin, jeologlar bu sürecin Kafkasya’da yaklaşık 35 milyon yıl önce başladığını kesin olarak belirlemişlerdir.
Patlamalar sırasında açığa çıkan kil yoğun bir kıvamdaysa, püskürme bölgesinde bir koni belirlemiştir. Bu durum da sıvıysa bir delik oluşturmaktadır.
Bir çamur volkanının patlamaları uzun sürmemektedir. Bu nedenle jeologlar bu süreci başından sonuna kadar takip etme fırsatına nadiren sahip olmaktadır. Bu özellikle yerleşim yerlerinden uzak tepeler için de geçerlidir. Bu nedenle, genellikle çamur volkanik faaliyetinin sonuna tam zamanında varmak için bir zamanları vardır. Yine her şeyin nasıl olduğunu esas olarak o anda olay yerinde olacak kadar şanslı olan insanlardan öğrenilmektedir. Bir çamur volkanının aktivitesi genellikle iki aşama ile karakterize edilmektedir.
Aktif (paroksismal)
Ana püskürme merkezinden çeşitli kaya parçalarını içeren güçlü bir gaz ve çamur püskürmesi ile karakterize edilmektedir. Bu resim oldukça etkileyici görünmektedir. İlk olarak bir gürleme, bir kükreme, bir patlama ve çok miktarda kirin serbest bırakılması ile ortaya çıkmaktadır. Hemen ardından ise, hidrokarbon gazları kendiliğinden tutuşmaktadır. Bunun sonucunda yaklaşık 250 metre yüksekliğinde bir yangın sütunu ve küçük parçacıklar oluşturmaktadır. Ayrıca bu durum da fırlayan kayalar tamamen erimektedir.
Yangınla birlikte, 120 metre yüksekliğe ulaşan çok miktarda kaya parçası (breş) uçmaktadır. Daha sonra ki etapta ise düşmeye başlamakta ve krateri tamamen doldurmaktadır. Çamur volkanının kanalı serbest kalırsa ve breş onu tamamen tıkamayı başaramazsa, bir süre sonra burada aktif tepeler olarak belirmektedirler.
Pasif (griffin-salsa)
Patlama sona erdikten sonra, ikincil püskürme merkezlerinden az miktarda gaz, çamur ve yağ parçacıkları içeren su salınımı ile kanıtlandığı gibi, yanardağ hala aktif olarak kalmaktadır.
Modern insanın hayatında ki rolü
Bilim adamlarının çamur tepesini ücretsiz bir keşif sondaj kulesi olarak görmeleri boşuna değildir. Çünkü onun sayesinde dünyadan çıkarılan kaya parçalarını, gazları, mineralli suları ayrıntılı olarak inceleme fırsatına sahiptirler. Böylece sadece jeokimyasal süreçler hakkında veri alınmaktadır. Aynı zamanda bu bölgenin doğal kaynakları üzerinde de veriler oluşmaktadır.
Bu tür volkanların çamuru, içinde insan vücudu için faydalı kimyasal elementlerin (bor, manganez, lityum, bakır vb.) varlığından dolayı ilgi görmektedir. Genellikle çeşitli hastalıkları tedavi etmek için kullanılmaktadır. Örneğin, Rusya’daki en popüler yanardağlardan biri, Azak Denizi kıyısında, çamur yanardağı Tizdar Sinya Balka yolunda yer almaktadır.
Yaklaşık yüz yıl önce meydana gelen son derece güçlü bir patlama sırasında, bu dağın konisi çökmüştür. Bunun sonucunda ortasında yaklaşık 25 m çapında bir çamur gölü olan bir krater oluşmuştur. Bu göl asla kurumaz ve sürekli bir şarjı vardır. Yanardağın bağırsaklarından dünya yüzeyine günde yaklaşık 2,5 metreküp çıkmaktadır. İyileştirici kıvam ve kraterin merkezinde, yanardağın ağzını yüzeye çıkaran sürekli çamur sıçramalarını görebilirsiniz.
Tizdar’ın derinliğinin yaklaşık 25 metre olduğu yönünde öneriler vardır. Ancak bilim adamları bunu ancak teorik olarak değerlendirebilmektedir. Çünkü kraterdeki çamurun aşırı yoğun olması nedeniyle şu anda havuzun dibine inmenin bir yolu yoktur. Bu nedenle, gölde çamurda yüzmek kesinlikle korkusuz olabilmektedir. Çünkü içinde boğulmak için çok denemeniz gerekmektedir.
Tizdar çamur volkanı sadece içerdiği faydalı mineraller ve kimyasal elementler nedeniyle ilgi görmemektedir. Aynı zamanda sıcaklık faktörü nedeniyle de terapötik bir etkiye sahiptir. Isının etkisi altında kan damarları genişlemektedir. Vucütta ki kan akışı artmakta ve metabolizma hızlanmaktadır. Bu nedenle insan vücudunda meydana gelen iltihaplı ve ağrılı süreçleri azaltmakta ve hatta ortadan kaldırmaktadır.
