Herkesten farklı davranırsan toplum senden nefret edecektir. Bu görüş oldukça popüler ve sebepsiz değildir. Olağandışı davranışlar insanların kafasını karıştırmakta ve ruh halleri bozulmaktadır. Bu durum da üzülürler ve bütün gün hiçbir yere varmazlar. İnanın kimse size bir kez daha tükürmek istemeyecektir. insanların zaten yapacak çok işi vardır. Bu tür talihsizliklerin yaşanmaması için toplumda doğru davranışı öğreten özel disiplinler vardır. Bunlardan biri deviantoloji olarak bilinmektedir. Amacı, “kötü” davranışınızı araştırmak, nedenlerini bulmak ve sonuç olarak “iyi bir çocuk” elde etmektir.
Sapkın davranış
Ahlak ve etiğin sosyal normlarından herhangi birine sapmasına, sapkın davranış denmektedir. Bu hem bireyde, hem de tüm sosyal grupta ifade edilmektedir. Örneğin hırsızlık, cezai kovuşturmaya ek olarak sapkın davranış olarak tanımlanmaktadır. Sapmaların daha “masum” tezahürleri de vardır. Bunlar; agresif davranış, kurallara uymayı reddetme, serserilik, vb. olabilmektedir. Genel olarak, çoğunluğun yapmadığı her şey bu gruba dahil olmaktadır.
Sapkın davranış türleri
Sapkın davranışlar arasında çeşitli sınıflandırmalar ele alınmaktadır. Bu sınıflandırmalar, sapkın davranışın nedenleri için yönü anlamaya ve arama alanını daraltmaya yardımcı olurlar. Çoğu zaman bunlar aşağıdaki 4 grupta incelenmektedir. Bunlar;
- Yenilik.
- Ritüelizm.
- Geri çekilme.
- İsyan.
Yenilik – hedeflerde halk çoğunluğu ile anlaşmadır. Ancak elde etme araçlarında tam tersidir. Örneğin, dolandırıcılık buna bir örnek olarak gösterilebilmektedir. Amaç para kazanmak ise o zaman onaylı yolları kullanmak gerekmektedir. Anlamı, büyükanneleri ve benzerlerini para için aldatmak değildir.
Ritüelizm, toplumun amaçlarının ve başarı araçlarının saçmalık noktasına kadar abartılarak tamamen yanlış anlaşılması veya inkar edilmesidir. Örneğin bürokrasi. Anlamı, mikroskop altında, her keneyi ve kıvrılmayı kontrol etmektedir. Güçlü bir şekilde onaylanmış bir yöntemdir. Amacı ise, sapkın davranış gibi bir nedene hizmet etmemesidir.
Geri çekilme, hem toplumun amaçlarının, hem de onlara ulaşmanın araçlarının tamamen inkarıdır. Örneğin, bir alkolik. Amaç, sarhoş olup gerçek dünyadan kaçmaktır. (İngiliz inzivasından geri çekilme). Ancak bu kabul edilebilir bir neden değildir. Anlam olarak mümkün olan en kısa sürede mümkün olduğunca çok alkol içmemek gerekmektedir.
İsyan, toplumun amaçlarının ve araçlarının tamamen inkarıdır. Ayrıca onları yeni, daha gelişmiş olanlarla değiştirme arzusudur. Hedef, uzak ve parlak bir gelecektir. Onaylı olan bir anlamı “eski” temelleri ve normları kesmektir.
Deviantoloji kavramı
Deviantoloji, sapkın davranışların psikolojisidir. Amacı, insan davranışındaki sapmaları müteakip düzeltme ile incelemektir. Konu davranışın kendisidir. Özellikle, reddedilen bir davranış türüdür. Sürecin kendisi ve olası düzeltme seçenekleri göz önünde bulundurmaktadır. Ayrıca odak hem bir kişinin, hem de bir grup insanın bir bütün olarak sapmalarına odaklanmaktadır.
Sapkın davranışı belirleme kriterleri
Deviantoloji, bir kişinin davranışındaki sapmaların değerlendirilmesi olduğundan, sapkın davranışı belirlemek için çeşitli kriterler vardır. Bunlar niteliksel ve niceliksel değerlendirme, psikopatik, sosyal ve normatif kriterlerdir.
Niteliksel-niceliksel kriter, “her şey ölçülü olarak iyidir” deyişini göstermektedir. Bu durum, pek çok sapkın eylemin, ölçülü olarak yapıldığında böyle kabul edilemeyeceği anlamına gelmektedir. Örneğin, makul miktarlarda alkol tüketimi kınanmayacaktır. Alkolü kötüye kullanmaya başlarsanız, toplum bunu davranışta bir sapma olarak damgalayacaktır.
Psikopatik değerlendirme tıbbi bir bakış açısıyla yapılmaktadır. Bunlar, bir kişinin anormal davranmasına neden olan her türlü akıl hastalığıdır.
Sosyo-normatif değerlendirme, tüm toplumun mevcut durumu ile bağlantılıdır. Farklı zamanlarda farklı şeylerin kınandığı ve onaylandığı bir sır değildir. Modern toplum açısından kabul edilebilir olan bir doğrudur.
Davranış düzeltmenin ana yöntemleri
Sapkın davranışı düzeltmek için birkaç yöntem vardır. Bunların kullanımı sapmanın nedenine bağlıdır. En önemlilerinden birkaçını vurgulayalım.
- Bir kişinin olumlu değişimine hazır olmasını teşvik etmek.
- Korku ve kaygının birey üzerindeki etkisini azaltmak.
- Kişiyi korkularıyla yüzleşmeye zorlamak.
Sapkın davranışlarda, düzeltme yöntemleri değişmektedir. Ancak genel olarak aynı yolu izlemektedir. Bir kişiyi normal davranış için deneyin, ona neyin iyi, neyin kötü olduğunu gösterin. Aptal olan bir adam, sırf nasıl yapacağını bilmediği için anormal şeyler yapabilmektedir. Söylediklerine göre, sadece kötü insanların çaldığını açıklamak onun için kolay olacaktır. Bu yüzden anında aklı başına gelecektir.
Bilimdeki yeri
Deviantoloji, psikoloji dokunuşuyla sosyolojinin bir dalıdır. Uygulanmasına rağmen, hala çok teoriktir. Ancak yine de tam teşekküllü bir bilimsel disiplin olarak kabul edilmektedir.
Aynı madalyonun iki yüzü
Deviantoloji aslında böyle bir ikiyüzlülüktür. Onun için iyi ya da kötü yoktur. Sadece başarı ya da başarısızlık vardır. Teoride siyah ve beyaz var olmaktadır. Pratikte ise, sadece gölgeler vardır.
Spesifik olarak sapkınlık, davranışın yalnızca sonucun talihsiz olması durumunda kabul edilemez olduğunu düşünmektedir. Örneğin, bir kişi okulda iyi çalışmıyordur. Hiçbir yere gitmiyor ve işe gitmiyordur. Deviantoloji şunu söyleyecektir: Bu sapkın, anormal bir davranıştır. Kompleksleri olmalı; topluma yardım etmemekte ve genel olarak çirkindir. Ancak toplumda en yüksek olarak kabul edilen değerleri edinir edinmez bundan kurtulacaktır. Örneğin para, bu kişiyi marjinalden izlenecek bir örneğe dönüştürecektir.
Bu tür birçok vaka vardır. Ancak, iyi bir bayan için olması gerektiği gibi, kurnaz bir tilki olan deviantoloji, bu tür vakaları “sosyal normlardan olumlu bir sapma” olarak adlandırarak hemen karşılık vermektedir. Sonucu bilmiyorsanız, “olumlu” ile “olumsuz” arasındaki farkı nasıl ayırt edebilirsiniz? Deviantoloji bu soru üzerine cilveli bir şekilde sessizliğini korumaktadır.
“Arayıcı”, bir dolu kavram çantası ve çıplak coşku ile sona ermektedir. Teoriyi uygulamaya koymak zahmetli bir süreçtir. Bu sadece insan ruhunun belirsizliğinden değil, aynı zamanda disiplinin kendisinin belirsizliğinden de kaynaklanmaktadır.
Deviantolojinin sorunları
Sosyoloji ve psikolojinin kesiştiği noktada yer alan Deviantoloji, psikolojinin dezavantajlarını cesurca benimsemektedir. Özellikle, eylemlerin kendileri genellikle araştırmaya uygundur. Bunlara eşlik eden süreçler zorunlu olsa da ikincil olarak kabul edilmektedir. Ama bu durum kötü değildir.
Belirli bir kişinin “yaşam alanı” dikkate alınmadan her şeyin dikkate alınması kadar kötü değildir. Psikologlar “reddedilenler” ile tamamen farklı bir dilde konuşmaktadır. Derler ki: “Hayır, yanlış düşünüyorsun. Nasıl düşüneceksin, şimdi söyleyeceğim…”. İnsanın sorununu kendi “çevrelerinde” çözmeye çalışırlar. Hasta basitçe onları anlamıyor. Sanki konuşarak, Çinlilere gözlerin neden dar olmaması gerektiğini açıklamak gibidir. Bu durum, modern psikolojideki en ciddi sorunlardan bir tanesidir. Sapkınlık bilimi sıklıkla bunu benimsemektedir. Tabii ki, istisnalar da vardır. Ama daha çok kuralın varlığını doğrulamaktadır.
“Mağdur yok – suç yok” kuralıyla ilgili sorun, sapkınlık da çok zarif bir şekilde atlanmıştır. Örneğin, “Deviantoloji” kitabında Zmanovskaya E. şöyle demektedir;
Sapkın davranışın bir özelliği de kişinin kendisine veya çevresindeki kişilere gerçek anlamda zarar vermesidir.
Yani, başkalarına zarar verilmediği takdirde, her zaman “şüpheli”nin “kurban” olduğunu belirtebilirsiniz. Argüman çok uygundur. Çünkü nadir bir suçlu, elinden yakalanmazsa bir suçu itiraf edecektir. Bir insanı kendisine zihinsel travma uygularken “suçüstü” almak mümkün değildir. Elbette bunun için herhangi bir cezai veya idari ceza olmayacaktır. Ancak “sapkın davranış” teşhisi konulacaktır.
Adil olmak gerekirse, Zmanovskaya’nın “Deviantolojisinin” sapkın davranış psikolojisini her zaman olumsuz olarak görmediği belirtilmiştir. Bu konu hakkında şu söylenmiştir;
Bize göre radikalizm, yaratıcılık ve marjinallik gibi yakın toplumsal olgular bu ölçütü karşılamamaktadır. Bu durum sapkın davranış değildir. Ayrıca, genel kabul görmüş normlardan sapmalarına ve nüfusun muhafazakar fikirli kesiminde tahrişe neden olmalarına rağmen, bu durum toplum için tehlikeli olmaktan daha faydalıdır.
Ancak, bu “başlangıçsız” kişinin kafasını daha da karıştırmaktadır. Sınırlar mümkün olduğunca bulanık hale gelmektedir. Örneğin, kötü bir insan dövülürse, bu toplum için de oldukça “faydalı” olacaktır. Ancak sorumluluktan kaçılmamaktadır. Bu şekilde “sapkın” damgasından kaçınmak mümkün müdür? O halde neyin nihai olarak faydalı olup, neyin olmayacağını kim değerlendirmektedir? Öyleyse, bir kısmı yararlı olacağı ve diğerinin Ceza Kanunu tarafından kapsandığı gerçeğiyle haklı çıkarılabiliyorsa, neden davranışsal sapma terimi icat edilmiştir? Deviantolojide ki davranış özelliklerinde hem de bir bütün olarak tüm disiplinde açık kalmaktadır.
