Sedef hastalığı nedir?

Sedef hastalığı (skuamöz liken), kökeni bilinmeyen kronik ve bulaşıcı olmayan otoimmün bir deri hastalığıdır. En yaygın belirtileri cildin soyulması (kafa derisi dahil) ve deride döküntülerin varlığıdır.

Sedef hastalığı diğer organlarda patolojik değişikliklere neden olabilmektedir. Buna bağlı olarak çoğunlukla tırnaklar, omurga, eklemler ve böbrekler etkilenmektedir.

Ayrıca bu tip hastalıklarda hastada ciddi psikolojik rahatsızlıklara ortaya çıkabilmektedir. Görünüşte kusurların varlığından dolayı kişinin başkalarına uyum sağlaması ve insanlarla iletişim kurması zorlaşmaktadır. Ayrıca şiddetli sedef hastalığı sakatlığa neden olabilmektedir. Bu rahatsızlığı tedavi etmek tamamen imkansızdır. Bununla birlikte doğru tedavi, istikrarlı bir remisyon elde etmenize ve önceki yaşam kalitesine geri dönmenize olanak tanımaktadır.

Sedef hastalığı nedir?

Hastalığın ana belirtileri, kaşıntı eşliğinde çeşitli boyutlarda lapa lapa pembemsi lekeler oluşmasıdır. Ayrıca bu durumda psoriatik plaklar oluşabilmektedir. Çoğu zaman bu plaklar, kafa derisinde, dirseklerde ve dizlerde bulunmaktadır. Ayrıca cinsel organlarda, kalçalarda, belde ve vücudun diğer kısımlarında da oluşabilmektedirler. Bazen ise, eski yara izlerinde plaklar belirmektedir. Döküntünün pembe rengi, lezyon bölgelerindeki damarların genişlemesinden kaynaklanmaktadır.

Sedef hastalığı, genellikle bağışıklık sisteminin çalışmasının kötüye gidişi nedeniyle gelişebilmektedir. Epidermisin her katmanında 5 adet (bazal, dikenli, granüler, parlak ve azgın) keratinosit hücreleri bulunmaktadır. Ayrıca bu hücrelerden tüm epidermiste yaklaşık % 90 oranında bulunmaktadır. Keratinositler bulundukları katmana bağlı olarak farklı işlevler gerçekleştirmektedir. Yenilenme, keratin veya diğer proteinlerin sentezi, cilt dehidrasyonunun önlenmesi ve cildin alt katmanlarının korunması sayesinde gerçekleşebilmektedir.

Bu nedenlere bağlı olarak Keratinositler sürekli yenilenmektedir. Ayrıca sentezleri bazal tabakada gerçekleştirilmektedir. Daha sonra ise, her seferinde yeni bir işlev gerçekleştirdikleri yerde daha yükseğe çıkmaktadırlar. Ciltteki oluşum Stratum corneum’a ulaştıktan sonra çekirdeklerini kaybederler ve korneositlere (keratin içeren bir tür kese) dönüşmektedirler. Uzun süre deride bulunan korneositler, cildin yüzeyinden pul pul dökülmektedir. Keratinositler yaklaşık 2 ila 4 hafta arasında yaşamaktadır. Bu süreden sonra ise, yenileri ile değişmektedir.

Sedef hastalığında, bağışıklık sisteminin bozulmasının etkisiyle keratinositler çok daha hızlı bölünmeye başlamakta ve ömürleri kısalmaktadır. Ayrıca Peeling, epidermis ve dermisin iltihabı ile birlikte meydana gelmektedir.

Sedef hastalığı herhangi bir yaştaki bir insanda gelişebilmektedir. Toplamda dünya nüfusunun yaklaşık %4’ü bundan muzdariptir. Bununla birlikte daha sık hastalık, 20 yaşın altındaki ve 55 yaşın üzerindeki kişilerde görülmektedir. Açık tenli insanlar sedef hastalığından oldukça sık muzdariptir.

Sedef hastalığının çeşitleri ve evreleri

Birçok sedef hastalığı türü vardır, ancak bazıları en yaygın olanlarıdır. Bunlar;

1. Yaygın sedef hastalığı en sık gelişen tip’dir. Deride pullu bir yüzeye sahip kaşıntılı plakların varlığı ile karakterize olmaktadır. Ayrıca bu form ile tırnaklarda renk değişikliği ve üzerlerinde küçük beyaz lekelerin görünümü sıklıkla gözlenmektedir. Bazı durumlarda (ileri evrelerde) tırnaklar tırnak yatağından uzaklaşabilmektedir.
2. Guttat sedef hastalığı , esas olarak göğüste ve sırtta lokalize olan küçük bir döküntü ile kendini göstermektedir. Döküntüye cilt lezyonlarının yerlerinde kaşıntı eşlik etmektedir. Genellikle hastalığın semptomları 4 ila 6 ay arasında kaybolmaktadır. Bu süreden sonra ise, ortadan kaybolmaktadır. Buna bağlı olarak, hasta daha sonra başka bir sedef hastalığı formu geliştirebilmektedir. Guttat sedef hastalığı genellikle çocuklarda ve ergenlerde görülmektedir. Genellikle boğazın bakteriyel bir lezyonundan sonra enfeksiyon sonucu gelişmektedir.
3. Geri dönüşümlü sedef hastalığı tedaviye iyi yanıt vermektedir. Bu tip bazen nüks olmadan stabil bir remisyon elde etmek mümkündür. Kırmızı ağlayan plaklar vücudun sadece bazı bölgelerinde kıvrımlar halinde görülmekte ve fazla yayılmamaktadır. Genellikle kasık bölgesinde, meme bezlerinin altında veya koltuk altlarında da döküntüler halinde görülmektedir. Geri dönüşümlü sedef hastalığı çoğunlukla yaşlı hastalarda gelişmektedir.
4. Püstüler sedef hastalığı şiddetli ve tehlikeli bir formdur. Bazı durumlarda, hızlı ve aniden gelişmektedir. Pürülan içerikli kabarcıkların tabanları ve avuç içi görünümü ile karakterize olmaktadır. Daha sonra ki etapta etkilenen cilt kalınlaşmakta ve aktif olarak soyulmaya başlamaktadır. Daha sonra ise, döküntü geniş alanlara yayılabilmektedir. İlerlemiş vakalarda, tüm vücudun derisi bu durumdan etkilenebilmektedir. Ayrıca püstüler sedef hastalığı hayatı tehdit edici olabilmektedir ve esas olarak yetişkinleri etkilemektedir.

Sedef hastalığı 3 aşamada gelişmektedir. Bunlar;

1. ilerici.
2. Sabit.
3. Gerileyen.

İlerici aşama, çoklu nodüler döküntülerin ortaya çıkması ve bunların vücudun yeni bölgelerine yayılması ile karakterize edilmektedir. Plakların boyutu yavaş yavaş artmaktadır.

Sabit aşamada, döküntü görünümü durmaktadır. Ayrıca mevcut plakalar boyut olarak büyümeyi durdurmaktadır. Ancak etkilenen yüzeyin tamamında aktif ölçeklendirme başlayabilmektedir.

Gerileme aşamasında, plakalar daha yoğun hale gelmekte ve elementleri emilmektedir. Bu durumda deskuamasyon azalmaktadır. Bu durum da, döküntü bölgesinde pigment içermeyen lekeler kalabilmektedir.

Sedef hastalığı mevsimselliğe göre de sınıflandırılabilmektedir. Alevlenmelerin gelişimine göre yaz ve kış formları ile ayırt edilmektedir. Çoğu zaman, nüksler sonbahar-kış döneminde az görülmektedir. ilkbahar-yaz döneminde ise daha sık görülmektedir.

Sedef hastalığı belirtileri

• Pembe döküntüler veya beyaz pullu yamalar.
• Lezyon bölgelerinde kaşıntı.
• Vasküler değişiklikler.
• Etkilenen dokularda iltihaplanma belirtileri.
• Tırnakların görünümünün ve durumunun bozulması.

Her 10 kişiden yaklaşık 1’inde sedef hastalığının bir sonucu olarak artrit gelişmektedir. Bu nedenle, komplikasyonların gelişmesini önlemek için tedaviye mümkün olduğunca erken başlamak gerekmektedir.

Teşhis

Sedef hastalığı çok karakteristik bir klinik tabloya sahiptir. Bu nedenle tanı genellikle zor değildir. Bunlardan başlıcaları şu şekildedir;

1. Stearin lekesi – hafif bir kazıma ile soyulma artmakta ve döküntü ezilmiş bir stearin damlası gibi olmaktadır.
2. Terminal filmi – pulları plak yüzeyinden çıkarırsanız, parlak ıslak bir yüzeye sahiptir.
3. Kanlı çiy – terminal filmi sıyırırsanız, üzerinde nokta nokta kan damlacıkları belirmektedir.

Bazı durumlarda ise, ayırıcı tanı için analiz gerekmekte ve bir parça ölü deri alınmaktadır.

Sedef hastalığı tedavisi

Tıbbi önlemlerin temel amacı hastayı iyileştirmek değildir. Ancak amaç istikrarlı bir remisyon elde etmektir. Çünkü günümüzde iyileştirmek imkansızdır. Planı belirli bir kişide hastalığın seyrine göre geliştirilen kapsamlı bir tedavi gerçekleştirilmektedir. Bu tedavi şunları içerebilmektedir;

• Yerel ilaç tedavisi – merhemler, kremler, şampuanlar, aerosoller, losyonlar.
• Genel ilaç tedavisi – antihistaminikler, yatıştırıcılar, vitaminler, immünosupresanlar, sitostatikler, retinoidler, kortikosteroid hormonları ile tedavi.
• Destekleyici tedavi – hastaya metoksalen uygulaması ile birlikte ultraviyole ışınlama reçete edilebilmektedir.
• Detoksifikasyon yöntemlerinin kullanımı – immünomodülatörlerin atanması ve kanı temizleyen prosedürler.
• Bazı durumlarda, steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar almak gerekebilmektedir.

Eşlik eden hastalıklar teşhis edilirse, tedavileri de yapılabilmektedir.

Sedef hastalığı ile yaşam tarzı

Hasta, hastalığın tedavisinin yaşamı boyunca süreceğini hesaba katmalıdır. Birçok yönden, remisyon süresi buna bağlıdır. Kötü alışkanlıklardan (sigara, alkol) vazgeçmek ve diyete bağlı kalmak önemlidir. Ayrıca bir diyet uygulamanız gerekebilmektedir. Narenciye, tam yağlı süt, çikolata, bal, yumurta, kırmızı pigment içeren yiyecekler (çilek, karpuz) ve alerjik reaksiyonların gelişmesine neden olabilecek diğer yiyecekler diyetten çıkarılmalıdır. Ayrıca baharatlı, yağlı, kızarmış, tütsülenmiş yemeklerden, zengin et ve balık sularından vazgeçmeniz önerilmektedir. Şeker ve tuz alımını sınırlanmalıdır. Lif, omega asitleri, A, E, C vitaminleri, B grubu ile çinko ve kalsiyum içeren besinlere dikkat edilmelidir.

Aşağıdaki basit önlemler durumu hafifletmeye yardımcı olacaktır;

• Uzun süre suda kalmayı reddetme – daha az yüzmeli ve banyo yapmalısınız, kısa bir duş almanız önerilir.
• Sert lifler yerine yumuşak bir sünger veya pamuklu bezle temizlenmelidir. Normal sabun, pH nötr bir deterjanla değiştirilmelidir.
• Duştan sonra yara bölgesini silmemelisiniz, ancak cildinizi bir havluyla ovmalısınız. Bu, plakalara zarar vermesini ve kaşıntıyı artırmasını önleyecektir.
• Su işlemlerinden sonra cilt bir kremle nemlendirilmelidir.
• Yumuşak doğal kumaşlardan yapılmış geniş, hafif kıyafetleri tercih etmek gerekmektedir. Çünkü gardırop ürünlerinin cilt üzerindeki baskısı yeni döküntülerin gelişmesine neden olabilmektedir.
• Kaşıntı genellikle hastanın ciltte yaralanma ile dolu olan kaşınmasına neden olmaktadır. Yeni hasarlardan kaçınmak için tırnakları kısa kesmek daha iyidir.
• Cildinizi aşırı kurutmaktan kaçınılmalıdır, bu nedenle klimalardan kaçınmak ve iç mekan havasını nemlendirmek faydalı olacaktır.
• Güneşlenmenin sedef hastalığına faydalı olabilmesine rağmen, ultraviyole radyasyona aşırı maruz kalmak hastalığın seyrini ağırlaştırabilmektedir. Güneşe maruz kalma şekli hakkında doktorunuza danışmalısınız.
• Herhangi bir cilt tahrişi riskinden kaçınılmalıdır.
• Kesikler ve yaralar yeni döküntülerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir, bu nedenle kendinizi onlardan korumanız gerekmektedir.
• Stres, hastalığın alevlenmesi için yaygın bir tetikleyicidir, bu nedenle mümkün olduğunca travmadan kaçınılmalıdır.
• Fiziksel hareketsizlikten kaçınmak gerekmektedir. Orta derecede fiziksel aktivite tüm organizmanın durumuna fayda sağlayacaktır.

Kendinizi daha kötü hissediyorsanız, hastalığın daha şiddetli bir aşamaya geçmesini veya komplikasyonların oluşmasını önlemek için derhal bir doktora danışmalısınız.