Leasing’in tanımı oldukça basittir. Satın alma hakkına sahip uzun vadeli bir kiralama yöntemidir. Ancak ekonominin ilk söylenmeyen kuralı şudur. Bir şey ne kadar basit görünürse, sizi o kadar çok aldatmaya çalışırlar. Bu nedenle, daha fazla uzatmadan, bu tür finansal işlemlerin “tuzaklarının” ve belirli özelliklerinin analizini anlatmaya çalışacağız.
Basit kelimelerle leasing nedir?
Her şey, her zaman karlı değildir. Ayrıca tam fiyatı ödeyerek hemen satın almak mümkün değildir. Daha önce kredi veya ipotek almış olan herkes bunu size söyleyecektir. Tutarın tamamına sahip olmayabilirsiniz veya başka bir şeye para yatırmanın ve bazı şeyleri krediyle almanın daha karlı olduğunu düşünüyorsunuz.
Leasing finansal olarak aynı kredi gibidir. Ancak artıları ve eksileri ile farklılık göstere bilmektedir. Dünyada bu hizmet çok yaygındır (tüketim mallarının neredeyse yarısı bu program kapsamında satın alınmaktadır). Ülkemizde herkes araba kiralama hakkında ve bu tür işlemler için ticari seçenekler hakkında az çok şey duymuştur. Bir havayolu bu şekilde uçak almış veya bir LLC bir araba filosu kiralamıştır.
Genel olarak, bu pratik olarak bir kredidir. Ancak önden değil, profilden öyle düşündürmektedir. Peki fark nedir? Örneğin; sadece tüketilmeyen malları kiralayabilirsiniz (yiyecek yasaktır, benzine izin verilmemektedir.). Bu sözde finansal kiralamayı düşünürsek, ancak operasyonel kiralama da vardır.
Operasyonel Leasing
Operasyonel Leasing saf ranttır. Bir abonelik ücreti ödenerek çalışmaya başlanmaktadır. Sonra kiralar veya yenilersiniz. Kiracının nesneyi tamamen satın alması ise, çok nadirdir.
Finansal Leasing
Bu durum aynı “neredeyse bir kredi” gibi çalışmaktadır. Bu yöntem ile leasing de bir nesne vardır. Örneğin; kamyon, binek araç, kanepe, çamaşır makinesi bu yönteme örnek olabilmektedir. Bu nesnelerin satıcıları vardır. Bir de kiraya veren vardır. İhtiyacınız olan nesneyi satıcılar arasında en iyi fiyata satın alacak ve zaten ona nesne için taksitler halinde ödeme yapacaksınızdır (kredi gibi). Üç yıllık (örneğin) veya aylık ödemelerin ardından bu nesnenin (kamyon, araba, vb.) mülkiyetini alacak olan bir kiracısınız.
Avantajları
İleriye baktığımda, leasing kullanımının, özellikle iş adamları için faydalı olduğu bilinmektedir. Çünkü vergi yükünü azaltmanıza izin vermektedir. Sıradan tüketiciler için, her zaman bir krediden daha iyi bir çözüm olmaktan uzaktır. Ancak bu bir alternatiftir. Talebin artmasıyla koşullar iyileşecek ve bu da hizmette artan sayıda insan için faydalı olacaktır.
Bir kredi almaktan daha kolaydır. Bunun nedeninin onaylanma olasılığının daha yüksek olmasıdır. Çünkü nesne tam geri ödemeye kadar kiraya verenin mülkiyetinde kalmaktadır. Bir nesnenin fiyatı, doğrudan sahibinden satın alındığından daha düşük olabilmektedir. Leasing şirketleri genellikle toplu indirimler almaktadır. Ayrıca ticaret vergilerden kar etmekteler.
Dezavantajları
Sıradan tüketiciler için, nesne çoğu zaman bir krediden daha pahalıdır. Krediyle alınabilecek tüm mal yelpazesi, kiraya verenlerin listesinde değildir. Ancak her durumda, elinizde tam miktar olmadan bir şey elde etmenizi sağlayan çok ilginç (birçokları için çok karlı) ve kullanışlı bir araçtır.
Ayrıca işletmeler genellikle kendi nesnelerini (örneğin ulaşım) için nakit almak, onları kiraya verene kiralamak ve sonra da ondan kendileri kiralamak için ters leasing kullanmaktadır. Bu özellikleri ise, iki parmak gibi karışmak tam bir kabus olabilmektedir.
Ticari kiralamayı ilk başlatan telefonların mucidi Alexander Bell’dir. Cihazları yalnızca kiralama bazında başkalarına devretmeyi amaçlamıştır. Ancak devletler bunu yasama düzeyinde yasaklamıştır.
Terminolojik bilgiler
Bu yazıda leasing iki açıdan ele alınacaktır. Kişi ve şirket. Daha önce de belirtildiği gibi, kiralama, büro terimlerinde gizlenmiş bir sürü nüansa sahiptir. Gelecekte yanlış anlaşılmaları önlemek için bunlardan bazılarını göz önünde bulundurmanız gerekmektedir. Bunlar;
- Kiralama konusu: Eşya, kiralanan bir şeydir. Doğal nesneler dışında herhangi bir şey (araba, ekipman, bina) olabilmektedir. İkincisi arazi, parklar, ormanlar ve su alanlarını içermektedir.
- Kiraya veren: Bir leasing şirketidir.
- Kiracı: Bizzat sizsiniz veya şirketiniz.
- Takdir oranı: Kiralama yapılırken, uzun vadeli kiralamada verilen kalemin ödeme süresi boyunca fiyatının artacağı dikkate alınmaktadır. Genellikle kiraya veren, fiyat farkını doğrudan almamaktadır. Ancak faiz oranının bir parçası olarak eklemektedir. Bu kısma takdir oranı denmektedir.
- Amortisman: Üretimde, aşınma ekipmanı maliyetinin üretim maliyetine kademeli olarak aktarılmasıdır. Pratikte şuna benzemektedir. Üretici, makinenin maliyetini telafi etmek için her bir mal biriminin fiyatına ortalama 1 lira eklemektedir.
- İtfa değeri: Hatırladığımız gibi, bu satın alma opsiyonlu bir kiralamadır. Çoğu zaman, kiralama ödemeleri, sözleşmenin sonunda kiracının malların toplam maliyetinin yüzde birini ödemesi gerektiği şekilde hesaplanmaktadır. Bu yüzde bir geri ödeme değeridir.
Bunlar, bu konudaki tökezleyebileceğiniz temel kavramlardır. Tabii ki, aslında bunlardan daha fazlası vardır. Bu nedenle, düşüncenin gelişimi sırasında ek açıklamalar olacaktır. Ancak bu başlangıç için yeterlidir.
Tüketici kiralama
Tüketici kiralaması, bir kişinin kişisel kullanım amacıyla (esas olarak krediyle) bir şey satın almasıdır. En popüler eşya arabadır. Bu yüzden zaman kaybetmeden ne olduğunu basit bir şekilde belirli bir örnekle açıklayacağız.
Araba kiralama süreci
5 yıllığına bir milyon lira için bir araba satın alma sürecini (örneğin bir çamaşır makinesi için, süreç aynıdır) yıllık geri ödeme ile yüzde 12’de düşünmek mümkündür. Bu durum dört aşamadan oluşmaktadır;
Ödeme tutarı ve faiz, gerçek piyasa teklifleriyle örtüşmeyebilmektedir. Netlik ve hesaplama kolaylığı için alınılmaktadır.
- Toplam maliyet hesaplaması: Fiyat + faiz + itfa değeri formülüne göre üretilmektedir. Bu durumda, bu 1.000.000 + (1.000.000 * (12/100)) * 5 + 10.000 = 1.600.000’dir.
- İlk ödeme: Kiralama için olağan ilk ödeme, toplam maliyetin yüzde 25 ila 50’si arasında değişmektedir. Bu durumda, ilk ödeme yüzde 30 veya 300.000 liraya eşit olacaktır.
Saygın kiralayanlardan kiralama için ilk ödeme yüzde yirmiden az değildir. Bir şirket, diyelim ki yüzde on peşinat teklif ediyorsa, geçmişine bakmaya değecektir.
- Borç gövdesinin geri ödenmesi: Bir kiralama ve bir kredi borcunu ödemek çok benzemektedir. Ancak var olan bu küçük farklılıklar da olabilmektedir.
- Satın alma: Tüm borcu ödeyen kiracı, mülkü geri alabilmektedir. Böylece mülkiyet hakkı elde edilebilmektedir. Gördüğünüz gibi, prosedür basittir. Aynı zamanda açıkça göze çarpan unsurlardan biri de kredi ile benzerliktir. İki tür finansal hizmet arasındaki farklara bakmakta olağandır.
Zoli Frank, kiralama yoluyla araba satmaya başlayan ilk ABD’li bir girişimcidir. Müşterilere elli arabalık bir filo teklif etmiştir. Tahmini olarak ilk kullanım 1940 yıllarına dayanmaktadır.
Tüketici kiralama vs kredi
Başlamak için, güçlü yönleri karşılaştırmaya çalışırsak şu tablo ortaya çıkmaktadır;
| Leasing | Kredi |
| Daha az maliyet.
Leasing şirketleri, tüketim mallarını toplu olarak satın almaktadır. Bu nedenle bunlardan indirim almaktadır. Bu da, daha düşük bir fiyat anlamına gelmektedir. Ancak bu durum, daha yüksek bir faiz oranıyla dengelenmektedir. |
Yüksek esneklik.
Krediyle satın alma, kiralamayla satın almadan önce piyasada ortaya çıkmıştır. Buna göre, bankaların krediler konusunda daha fazla deneyimi vardır. Bu da daha geniş bir olası ödeme seçenekleri yelpazesi anlamına gelmektedir. |
| Bürokrasi yok.
Kiracı, yukarıda belirtilen aracı satın alırken, aracı kaydettirmek, sigorta ettirmek, para cezalarını ve nakliye vergisini şahsen ödemek zorunda kalmayacaktır. Kiraya veren tüm bu masrafları fiyata dahil etmektedir. Bunlarla ise, bağımsız olarak ilgilenmektedir. |
Mülkiyet.
Kredili bir şey satın alan müşteri, ilk ödemeden sonra mülkiyet hakkını almaktadır. Bu, ödeme sürecini ise, psikolojik açıdan daha konforlu hale getirmektedir. |
| Malları değiştirme imkanı.
Leasing kiradır. Buna göre, hiç kimse bir ürünü “test etmek” ve ardından başka bir ürünle değiştirmek için uğraşmamaktadır. |
Daha yüksek kullanılabilirlik.
Göreceli olarak konuşursak, krediler her yere ve her şeye dağıtılmaktadır. Bu nedenle beğendiğiniz ürünün kredili olma olasılığı, kiralanabilme ihtimalinden daha yüksektir. |
Her iki türün de eksilerine bir göz atacak olursak ise, şu tablo ortaya çıkmaktadır;
| Leasing | Kredi |
| Daha büyük bir kerelik ödeme.
Leasing hizmetlerinin maliyeti, malların kendi fiyatlarına ek olarak, bakım ve bazı cari giderleri içermektedir. Bir araba söz konusu olduğunda, bu en azından kayıt ve sigortadır. |
Başlangıç maliyetleri.
Krediyle bir şey satın alan müşteri ek hizmet almamaktadır. Bir araba örneğinde: Kayıt yaptırmanız, sigorta ettirmeniz ve cezaları kendiniz ödemeniz gerekmektedir. |
| Mülkiyet eksikliği.
Sadece tutarın yüzde 99’unun ödenmesinden sonra yapılabilecek olan itfadan önce, kiralanan varlığın mülkiyeti kiraya verene aittir. Mevzuat, önemli gecikmeler durumunda nesnenin geri çekilmesini sağlamaktadır. |
Borç verenden destek eksikliği.
Kiraya veren, sözleşme süresince alıcıyı güçlü bir şekilde desteklemektedir. Malları alıcının mülkiyetine devreden alacaklı, operasyonla ilgili tüm masraflardan tamamen feragat etmektedir. |
| Erken geri ödeme ile ilgili zorluklar.
Erken geri ödeme olasılığı bireysel olarak belirlenmektedir. Ancak çoğu durumda kiracı mallarını, ancak borcu ödedikten sonra geri alabilmektedir. |
Daha yüksek gereksinimler.
Borç verenler, riskleri kiraya verenlerden daha yüksek olduğu için müşterileri daha dikkatli seçmektedir. Bu nedenle, kredi alabilmek için daha fazla zaman harcamanız ve daha fazla belge toplamanız gerektiği anlamına gelmektedir. |
Yukarıdakileri özetleyerek şu sonuca varabiliriz. Leasing, daha esnek ve işlenmesi daha kolay bir işlem türüdür. Ayrıca kiracı, kiraya verenden destek ve ek hizmetlerden yararlanmaktadır.
Diğer bir bakış açısına göre kredi, mülkiyet hakkı ve borcun erken geri ödenmesi imkânını da sağlayan, yaygın ve ucuz bir işlem türüdür. Aynı zamanda bir kredi ve leasing arasında seçim yaparken, aşağıdaki hususları dikkate almaya değecektir;
- Peşinat ödeme istekliliği: Kiralama ile satın alırken, mal bedelinin yüzde ellisine kadar peşin ödeme yapmanız gerekecektir.
- Esnek kullanım veya mülkiyet: Neyin öncelikli olduğunu belirlemek önemlidir. Ek hizmetler ve ilk ödemeden sonra malları veya istikrarlı mülkiyeti değiştirme yeteneğine sahiptir.
- Rahatlık için fazla ödeme yapma isteği: Basit bir ifadeyle leasing, kullanım rahatlığı, ek hizmetler, seçme hakkı ve borcun ödenmesi sırasında destek için küçük (yüzde) bir fark ödemek isteyen varlıklı bir kişiye verilen bir kredidir.
Ticari kampanyalar için kiralama
Tüketici pazarına girmeden önce, finansal bir faaliyet biçimi olarak leasing, sektöre yayılmıştır. Bu tür uzun vadeli kiralamada bir şey alan bir işletme, yukarıda belirtilen avantajlara ek olarak aşağıdaki avantajları da elde etmektedir;
- Emlak vergisinden tasarruf: Kiraya veren, sözleşmenin tamamlanmasına kadar mülkün sahibi olarak kaldığından, alıcı emlak vergisi ödememektedir. Kısmen kiralama maliyetine dahil edilirler, ancak genel olarak nihai ödemeler daha azdır.
- KDV’de tasarruf: Kiralama hizmetinin maliyetine dahildir. Yani şirket tarafından ödenen toplam KDV tutarından düşülecektir. Bu bağlamda, tüm kamyon ve araba filosunu kiralamak çok karlı olacaktır.
- Ters leasing yoluyla kaynak yaratmak: İşletme sermayesi eksikliği olan bir işletme, üçüncü bir taraf aracılığıyla kendisinden ekipman kiralayabilmektedir. Bu durum şuna benzemektedir. Bir şirket, üçüncü bir tarafa ekipman satıyor ve hemen bunun için uzun vadeli bir kiralama yapıyor. Bu durum, üretim sürecini hiçbir şekilde etkilememektedir. Ancak aynı zamanda satış için para da bütçeye gelmektedir. Bu durum da, teminatlı bir krediyle karşılaştırılabilmektedir, ancak daha uygun koşullarda olmaktadır.
Leasing, gelişmiş ülkelerde en gelişmiş finansal işlem türlerinden bir tanesidir. Ayrıca Avrupa ve Amerika’da ekonomideki yatırımların yüzde 40’a varan kısmı bu sistem üzerinden kullanılmaktadır.
Leasing ile kira ödemelerinin türleri
Burada yine, her şey kredilerde olduğu gibi hemen hemen aynıdır. Bireyler ve girişimciler için tüm ödeme türleri aynıdır. Bu nedenle bunları hemen düşünmek mantıklıdır. Bunlar;
- Gerileyen: Gerilemeli bir ödeme ile borç eşit kısımlarda geri ödenmektedir. Kalan borca bağlı olarak faiz oranı hesaplanmaktadır. Bu nedenle, ilk ödemeler daha pahalıdır, ancak son ödemeler küçüktür.
- Rant: Kredi tutarının tamamı (borç + faiz) eşit parçalara bölünmektedir. Ödeme tutarı tüm geri ödeme sırasında değişmemektedir. Ancak ilk ödemeler neredeyse tamamen faiz ödemeye harcanmaktadır. Bu da erken geri ödemeyi kârsız hale getirmektedir. Hesaplamaların mevcudiyeti ve basitliği nedeniyle, yıllık ödemeler en popüler olanıdır.
- Mevsimlik: Mevsimsel ödeme olasılığı işletmelerin ayrıcalığıdır. Kiraya veren, şirketin kar verilerine dayalı olarak, yüksek sezonda büyük ödemelerin yapılması için tutarı dağıtabilmektedir.
Örneğin şişme yatak satan bir kuruluş ilkbahar ve yaz aylarında daha fazla, öksürük karışımı satan bir kuruluş ise sonbahar ve kış aylarında daha fazla ödeme yapacaktır.
Sonuç olarak;
Dediğim gibi, kiralama uzun vadeli bir kiralamadır. Genellikle sonradan satın alma hakkı vardır (bazen saf haliyle bir kiralama vardır). Bu hizmetle ilgili önemli noktaları tekrar gözden geçirelim;
- Bir kredi gibi, yıllık ödeme ve gerileme yöntemiyle ödeyebilirsiniz. Şirketler ayrıca mevsimsel ödemelere de erişebilmektedir.
- Şartlı olarak tüketici ve ticari (endüstriyel) olarak ayrılabilmektedir.
- Bir krediden daha uygundur. Ancak bunun için daha fazla ödemeniz gerekmektedir. Tüccarlar için ikincisi KDV’deki önemli tasarruflarla dengelemektedir.
Bu belki de kiralama hizmetlerinin ne olduğuna dair oldukça ayrıntılı bir açıklamadır. Kiraya vereninizden her zaman şartlar ve ödeme tutarları hakkında daha detaylı bilgi alabilirsiniz.
