İstatistiklere göre, öğrenme bozuklukları tüm insanların en az %10’unda görülmektedir. Ancak toplumda bu rahatsızlıklarla ilgili birçok farklı düşünce vardır. Bu önyargıları belirli bir bozukluğu olan bir çocuğun okul performansını ve benlik saygısını nasıl iyileştirebileceğini öğrenelim.
Öğrenme bozuklukları nelerdir?
Öğrenme bozukluklarının net ve genel kabul görmüş bir tanımı yoktur. Farklı bir yapıya sahip olduğundan, farklı bilimlerin temsilcileri arasında nasıl anlaşılacağı konusundaki anlaşmazlıklar bulunmaktadır. Sonuç olarak, günümüzde öğrenme bozukluklarının en az on iki nedeni bulunmaktadır.
Anlaşmazlığa rağmen, bilim adamlarının görüşleri aşağıdakiler üzerinde hemfikirdir. Bunlar;
- Öğrenme bozuklukları, bir çocuk düşük düzeyde okul performansı gösterdiğinde ortaya çıkmaktadır. Bu çocuklar için potansiyel ve gerçek bilgi arasında büyük bir fark vardır.
- Öğrenme güçlüğü çeken çocukların farklı gelişim alanları vardır. Bunlar dilsel, fiziksel, eğitimsel ve algısal olabilmektedir.
- Çocuğun çevresinden veya okul ortamından bağımsız gelişebilmektedir.
- Öğrenme bozukluklarına zihinsel veya duygusal gerilik neden olmaz.
Öğrenme bozuklukları ve nedenleri
Günümüzde nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Aynı zamanda, bilim adamları aşağıdaki genel kalıplara dikkat edilmesi gerektiğini bildirmektedir.
- Bazı çocuklar yaşıtlarından daha yavaş olgunlaşmakta ve gelişmektedir. Sonuç olarak, bu durum onların okul müfredatıyla baş etmelerinde zorluk çekmelerine neden olmaktadır. Bu tip öğrenme bozukluğuna gelişimsel gecikme denmektedir.
- Normal görme ve işitme duyusuna sahip bazı çocuklar, sinir sisteminin açıklanamayan bazı bozukluklar nedeniyle görsel ve işitsel sinyalleri yanlış yorumlaya bilmektedir.
- Doğum öncesi ve erken çocukluk yaralanmaları, yaşamın ilerleyen dönemlerinde öğrenme sorunlarına neden olabilmektedir.
- Erken doğan çocuklar ve doğumdan hemen sonra sağlık sorunları olan çocuklar bazen öğrenme güçlüğü çekebilmektedir.
- Aynı zamanda öğrenme bozuklukları kalıtsal olabilmektedir.
- Öğrenme bozuklukları erkeklerde kızlardan daha yaygın olarak görülmektedir. Bu muhtemelen erkeklerin kızlara göre daha yavaş olgunlaşmasından kaynaklanmaktadır.
Öğrenme bozukluklarının erken belirtileri
Öğrenme güçlüğü olan çocuklar çok çeşitli semptomlarla ortaya çıkmaktadır. Bunlara örnek olarak; okuma, matematik, algı, yazma, konuşma veya zihinsel yetenek ile ilgili sorunlar verilebilmektedir. Ayrıca hiperaktivite, dikkatsizlik ve duyu sistemi bozuklukları da öğrenme bozuklukları ile ilişkilendirilebilmektedir. Ancak bunlar bozukluklara örnek değildir.
Öğrenme güçlüğünün ana belirtisi, bir çocuğun belirli alanlardaki başarısı ile genel zihinsel yeteneği arasındaki önemli farktır.
Öğrenme bozuklukları tipik olarak beş alanı içermektedir. Bunlar;
- Sözlü konuşma: işitsel algı ve konuşmada gecikmeler, bozukluklar ve sapmalar;
- Yazılı dil: okuma ve yazma güçlüğü;
- Aritmetik: aritmetik işlemleri gerçekleştirmede veya temel aritmetik kavramları anlamada zorluklar;
- Akıl yürütme: düşünceleri organize etme ve bütünleştirme zorluğu;
- Hafıza: bilgiyi hatırlamada zorluk.
Öğrenme bozuklukları ile ilişkili semptomlar ayrıca şunları içermektedir.
- Grup testlerinde kötü sonuçlar;
- Boyutlar, şekiller, renkler arasında ayrım yapma zorluğu;
- Zaman algısı ile ilgili zorluk;
- Kendi vücudunun yanlış algılanması;
- Okurken ve yazarken yanlış ses ve harf sırası;
- Hareketlerde gariplik;
- Zayıf el ve göz koordinasyonu;
- Hiperaktivite;
- Örnekleri kopyalama zorluğu
- Görevleri tamamlamada yavaşlık;
- Zayıf organizasyon becerileri;
- Talimatlar ile çocuğun kafasını karıştırabilme;
- Soyut akıl yürütme ve problem çözmede zorluklar;
- Düzensiz düşünme;
- Belirli bir konu veya fikirle ilgili takıntı;
- Kısa veya uzun süreli zayıf hafıza;
- Dürtüsel davranış, döküntü eylemleri;
- Hayal kırıklığı için istikrarsızlık;
- Uyurken huzursuzluk;
- Zayıf akran ilişkileri;
- Grup oyunları sırasında aşırı heyecan;
- Aşırı bağlanma;
- Belirli alanlarda gelişimsel gecikmeler (konuşmanın vb gelişiminde);
- Davranış genellikle duruma uygun değildir;
- Eylemlerinin sonuçlarını görememe;
- Çocuk her şeyi inançla alır, genellikle akranlarının etkisine yenik düşer;
- Sık ruh hali değişimleri;
- Çevresel değişikliklere zayıf uyum;
- Çocuğun genellikle dikkati dağılmakta ve konsantre olmakta güçlük çekmekte ise;
- Karar vermede zorluk;
- Lider olarak iki elin alternatif kullanımı;
- Tutarlı eylemler gerçekleştirmede zorluklar.
Bir çocukta yukarıdaki belirtilerden herhangi birini ararken akılda tutulması gereken birkaç şey vardır. Bunlar;
- Tüm belirtiler bir kişide görülmez;
- Bazı belirtiler diğerlerinden daha yaygındır;
- Hemen hemen her insanda en az 2-3 semptom vardır;
- Semptom sayısı
Bir çocuğun öğrenme bozukluğu sahip olması, bozukluğun hafif veya şiddetli olduğu anlamına gelmemektedir. Şiddet, semptomların kronik olup olmadığına ve hangi kombinasyonlarda göründüklerine bağlıdır.
Ebeveyn çoçuğunda öğrenme bozukluğundan şüphelenirse ne yapılmalıdır?
Ebeveynler, çocuklarına test yaptırmak için okulla iletişime geçmelidir. Testler bir çocuğun özel eğitime ihtiyacı olduğunu gösteriyorsa, öğretmenler ebeveynlere nerede alabileceğini önerebilmektedir.
Bununla birlikte, çocuk tam bir tıbbi muayene için çocuk doktoruna gösterilmelidir. Bu muayene, öğrenme güçlüğüne neden olabilecek görme veya işitme sorunlarını ortaya çıkarabilmektedir.
Bir Çocuğun Öğrenme Bozuklukları Ebeveynleri Nasıl Etkiler?
Araştırmalar, ebeveynlerin çocuğun diğer özelliklerine göre öğrenme güçlüğüne karşı daha duyarlı olduğunu göstermektedir. Örneğin, bir çocuğun fiziksel veya zihinsel gelişiminde bir gecikme varsa, ebeveynler bunu hayatının ilk haftalarında öğreneceklerdir. Bununla birlikte, okul öncesi çağda öğrenme güçlüğü olan bir çocuğun gelişimi genellikle önemli olaylar olmadan gerçekleşirken, ebeveynler sorunun farkında bile değildir.
Öğretmenler ebeveynlere çocuklarının öğrenme bozukluğu olduğunu söylediğinde, en yaygın tepki inkardır. Ayrıca babalar için bu aşama uzun sürebilmektedir. Çünkü çocuğun günlük hayal kırıklıkları ve aksilikleriyle daha az yüzleşirler.
Amerikalı psikologlar tarafından yapılan araştırmalar, ebeveynlerin bir çocuğu ve onun sorununu kabul etmeden önce bir dizi duygu yaşadıklarını doğrulamaktadır. Bazı ebeveynler belirli aşamaları atlarken, diğerleri belli bir aşamada uzun süre takılıp kalmaktadır.
Anne ve babanın tepkisinin öngörülemez olması, anne ve babanın farklı aşamalardan (örneğin suçlama ve inkar) geçebilmesinden de kaynaklanabilmektedir. Bu, aralarındaki iletişimde ek zorluklara neden olabilmektedir.
Ancak, doğru bakım ile öğrenme bozukluğu çeken bir çocuk önemli ilerlemeler sağlayabilmektedir. Çeşitli rahatsızlıkları olan çocukların daha sonra nasıl başarılı avukatlar, yöneticiler, doktorlar vb hale geldiklerine dair birçok örnek vardır. Günümüzde uygulanan özel eğitim programları ile öğrenme güçlüğü çeken çocuklara yardım etmek daha kolay hale gelmiştir.
Ebeveynler için öneriler
- Çocuğunuza ihtiyacı olduğu kadar zaman verebilirsiniz. Onu dinlemek ve size anlatmak istediğini anlamaya çalışmak gerekmektedir.
- Çocuğa yeterli fiziksel temas sağlayın. Ona dokunun, ona sarılın vb.
- Çocuğunuzun güçlü yanlarını, ilgi alanlarını ve yeteneklerini teşvik edin. Çocuğun eksikliklerini ve hayal kırıklıklarını onlarla dengeleyin.
- Çocuğunuzu övün, ona gülümseyin ve mümkün olduğunca sık bir şekilde sırtına dostça bir öpücük verin.
- Çocuğu olduğu gibi kabul edin. Beklentileriniz ve gereksinimleriniz konusunda gerçekçi olun.
- Çocuğunuzu genel kabul görmüş kurallara ve rutinlere uymaya ve aile faaliyetlerine katılmaya teşvik edin.
- Çocuk yaramazlık yaparsa, davranışı hakkında ne düşündüğünüzü ona açıklayın. Ona daha kabul edilebilir davranışlar sunun.
- Yapılması gerekenlerle ilgili bir örnek oluşturarak çocuğunuzun hatalarını düzeltmesine yardımcı olun.
- Çocuğunuza yaşına ve yeteneğine uygun ev işleri verin.
- Çocuğunuza mümkün olduğunca erken harçlık verin. Nasıl harcayacağını planlamasına yardım edin.
- Çocuğunuza gelişimine yardımcı olacak oyuncaklar ve oyunlar alın. Onunla eğitici oyunlar oynayın.
- Çocuğunuzun sevdiği kitapları okuyun, okuduklarınızı tartışın. Çocuğunuzu soru sormaya teşvik edin.
- Dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırarak, çocuğunuzun konsantre olma yeteneğini geliştirebilirsiniz. Örneğin, ders çalışmak ve oynamak için ayrı bir alan sağlayabilirsiniz.
- Okula programına takılmayın. Ana şey, çocuğun kendi bireysel hızında gelişmesidir. Çocuğunuzu bunu yapmaya teşvik edin.
- Çocuğunuzu kütüphaneye götürün ve ilginç bulduğu bir kitap seçmesini isteyin.
- Çocuğunuzun okuduğu kitapları okuyun.
- Çocuğunuzu kitap okumaya teşvik edin. Ona kitap alın, onunla okuyun, okuduklarınızı tartışın.
- Çocuğunuzun özgüven geliştirmesine yardımcı olun. Akranlarından değil, kendisinden üstün olması gerektiğini ona açıklayın.
- Çocuğunuzun, başkalarına yardım etmek için akranlarıyla oynamasına ve iletişim kurmasına teşvik edin.
- Çocuğunuza iyi bir örnek olun. Neyle ilgilendiğinizi ona gösterin, düşüncelerinizi onunla paylaşın.
- Gerekirse öğrenme bozukluğu ile ilgili uzmanlara danışın. Bu durumda, çocuğunuzun başarılı bir şekilde öğrenmek için neye ihtiyacı olduğunu daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.
