İnternette alerjinin birçok tanımı vardır. Ancak Amerikalı bilim adamlarına göre dünya nüfusunun en az% 40’ını etkileyen bu hastalığın özünü, her zaman doğru bir şekilde ortaya çıkarmak zor olmaktadır.
Ayrıca bu sayı her yıl sadece büyüyecektir. Alerjilerin ortaya çıkması, her gün karşılaştığımız çeşitli faktörlere katkıda bulunmaktadır. Bunlar özellikle ev kimyasalları, ilaçlar, kirli hava, yaz aylarında bitki polenleri ve sonbaharda mantar sporlarıdır. WHO istatistiklerine göre, 2025 yılına kadar büyük şehirlerin nüfusunun %50’sinden fazlası bir çeşit alerji yaşayacaktır.
Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız maddelere çeşitli şekillerde temas eden maddelere karşı aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Deri yoluyla, nefes alarak ve yemek yiyerek etkisini gösterebilmektedir. Bu tür maddelerle karşı karşıya kalan vücut, sonunda onlara karşı antikorlar üretmeye başlamaktadır. Bu durum da bağışıklık sistemi tarafından üretilen özel proteinler içermektedir.
Alerjiye ne sebep olmaktadır?
Alerjik reaksiyona neden olan maddeye alerjen denmektedir. En yaygın alerji tetikleyicileri aşagıdaki tabloda sunulmuştur;
| Alerjen türü | Geçerli olan tipler |
|---|---|
| Hava (soluma) | Bitki poleni Mantar sporları Kalıba dökmek Toz akarları Hayvanların salyası ve tüyü |
| Tıbbi | Brom ve iyot içeren müstahzarlar Antibiyotikler Sülfonamidler Aşılar ve serumlar Topikal dahil olmak üzere steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar |
| Sokan ve kan emen böceklerin/hayvanların ısırıkları | arılar, eşekarısı, karıncalar, eşekarısı zehiri, sivrisineklerin, kenelerin, tahtakuruların vb. tükürüğünde bulunan proteinler. |
| Yiyecek | Fındık Fıstık Bal Narenciye Buğday Soya Deniz ürünleri Süt Yumurtalar Bir balık |
| Ev ve kimyasal | Lateks Sentetik kumaşlar Ev kimyasalları Benzin Akrilik ve oje |
Alerji Mekanizması
Kısacası alerjinin, vücudun herhangi bir maddeye tekrar tekrar temas etmesi üzerine gelişen artan duyarlılığı olduğunu söyleyebiliriz. Alerjilerin oluşum mekanizması aşağıdaki gibidir;
- Bağışıklık sistemi alerjeni tanımakta ve hatırlamaktadır. Bu durum biraz zaman almaktadır.
- Duyarlılık: Bağışıklık sistemi belirli bir maddeye duyarlı hale gelmekte ve ona saldırmak için antikor üretmeye başlamaktadır. Duyarlılık dönemi çok değişkendir. Günler, aylar ve hatta yıllar olarak hesaplanabilmektedir.
- Bağışıklık sisteminin başarısız olması ile, antikorlar fazla üretilmeye başlamaktadır.
- Ayrıca, alerjenle tekrarlanan temas üzerine antikorlar aktive olmakta ve bir dizi biyokimyasal reaksiyonu tetiklemektedir. Aynı zamanda, histamin ve diğer biyolojik olarak aktif maddeler de salınmaktadır.
- Sonuç olarak, bir kişi alerji semptomları yaşamaya başlamaktadır. Bu da kaşıntı, şişme, mukoza zarlarında veya ciltte kızarıklık, burun akıntısı, ciltte kızarıklık olarak fark edilmektedir.
Bu semptomları hafifletmek için doktorlar antihistaminikler reçete etmektedir. Bu ilaçlar genel olarak, halk arasında “anti-alerjik” olarak bilinen tabletler şeklinde ilaçlardır.
Vücudun hangi organları ve sistemleri alerjenlere karşı savunmasızdır?
Aşağıdaki durumlarda alerjiniz olabilmektedir;
- Aile geçmişinizde (ebeveynler veya diğer yakın akrabalar) astım veya saman nezlesi, kurdeşen veya egzama gibi alerji teşhisi kondu ise;
- Yaş olarak ergenliğe girilmemiş ise;
- Astım gibi alerjik durumlarınız varsa.
Alerjene ve vücuda nasıl girdiğine bağlı olarak kişi farklı semptomlar yaşayabilmektedir. Örneğin, bir kişinin soluduğu polen genellikle burnu, gözleri, bronşları etkilemektedir. Ayrıca burun akıntısı, gözlerde sulanma, burun ve boğazda kaşıntı, öksürük ve boğulmaya neden olabilmektedir.
Gıda alerjileri genellikle mide veya bağırsak sorunları yaratmaktadır. Deri döküntülerine (kurdeşen veya atopik dermatit gibi) neden olabilmektedir. Alerjik reaksiyonlar aynı anda birkaç organ ve sistemi de etkileyebilmektedir.
Burun, gözler, sinüsler ve boğaz
Alerjenler solunduğunda, histamin salınımı nedeniyle, burnun mukoza zarları çok fazla mukus salgılamakta, şişmekte ve iltihaplanmaktadır. Bu nedenle, kişi burnunda şiddetli bir kaşıntı hissetmektedir. Daha sonra ise, şiddetli bir şekilde hapşırmaya başlamakta ve burun akıntısı oluşmaktadır. Bunun sonucunda da yırtılma başlamakta ve boğaz ağrısı hissedilebilmektedir.
Bronşlar ve akciğerler
Bazen alerjik bir reaksiyon astım mekanizmasını tetikleyebilmektedir. Bir alerjen solunduğunda, mukoza zarı şişmekte ve viskoz mukus salınmaktadır. Bronşların düz kaslarının spazmı da oluşmaktadır. Bu nedenle, bir kişi ekshalasyonda hava eksikliği, boğulma, öksürük ve hırıltı yaşamaktadır.
Astım doğası gereği her zaman alerjik değildir. Ancak çoğu durumda astıma neden olan alerjilerdir.
Mide ve bağırsaklar
Çoğu hazımsızlık, yiyeceğin bileşiminden veya müstehcenliğinden kaynaklanmaktadır. Yani, genel olarak, alerjilerle ilişkili değildir. Alerjilerle en sık ilişkilendirilen yiyecekler arasında yer fıstığı, deniz ürünleri, süt, et ve yumurta bulunmaktadır.
Çocuklarda görülen inek sütü alerjisi egzama, astım, kolik ve hazımsızlığa neden olabilmektedir. Ek olarak, büyüme geriliğine de yol açabilmektedir. Bazı insanlar laktozu (süt şekeri) sindiremezler. Bu intoleranslar ayrıca şişkinlik, gaz ve mide bulantısına neden olmaktadır. Ancak alerjilerle karıştırılmamalıdır.
Deri
Genellikle egzama (kuruluk, kızarıklık, kaşıntı) ve kurdeşen gibi cilt problemleri vardır. İkincisi ile, ürtiker sıklıkla oluşmaktadır. Ayrıca ısırgan otu izlerine benziyorlar ve çok kaşınıyorlardır.
Yiyecekler genellikle kurdeşen ve egzamanın nedenidir.
Alerjilerin komplikasyonları
Çoğu alerjik reaksiyon hafif ila orta şiddettedir. Ayrıca ciddi sorunlara neden olmamaktadır. Ancak bazen ciddi rahatsızlıklar yaratmakta ve hatta yaşamı tehdit edebilmektedir.
Unutmayın: Hayatı tehdit eden alerjik reaksiyonlar acil tedavi gerektirmektedir.
Alerjiye sahip olmak, aşağıdakiler gibi diğer tıbbi problemlerin riskini artırmaktadır;
- Çoğu durumda çevresel alerjenlere maruz kalmanın neden olduğu astım (alerjik astım).
- Sinüzit ve orta kulak veya akciğer enfeksiyonları. Saman nezlesi veya astımınız varsa bu durumların riski daha yüksektir.
- Fıstık, kabuklu deniz ürünleri, böcek ısırıkları ve uyuşturucuların neden olabileceği anafilaksi. Bu şiddetli alerjik reaksiyon, zor alerjisi olan kişilerde mümkündür.
Anafilaksi acil tıbbi tedavi gerektirmektedir. Şiddetli alerji atakları geçirdiğinizi veya yaşadığınızı biliyorsanız, alerji uzmanınızla birlikte bir anafilaksi yönetim planı geliştirdiğinizden emin olmanız gerekmektedir.
Alerji Önleme
Farklı alerjik reaksiyon türleri için önleyici tedbirler bireyseldir. Ancak herkes için ortak olan kurallar vardır. Bunlar;
- Alerji semptomlarını tedavi ederken bile alerjenlerle temastan kaçının. Örneğin saman nezleniz varsa, havada yüksek konsantrasyonda polen taneleri varken pencereleri ve kapıları kapatarak evde kalın. Bir alerji prognozu, seviyesi hakkında bilgi edinmenize yardımcı olacaktır.
Toz akarlarına alerjiniz varsa, evinizi temiz tutun, yatak takımlarını yüksek sıcaklıklarda yıkayın, akarisit ve koruyucu yatak takımı kullanın.
- Alerji semptomlarını ve bunlara karşılık gelen durumları özel bir günlüğe kaydedin. Ne yediğinizi, semptomların ne zaman ortaya çıktığını, günün hangi saatinde ortaya çıktıklarını ve onları rahatlatmaya neyin yardımcı olduğunu yazın. Bu tür bilgiler sizin ve doktorunuz için faydalı olacaktır. Alerjiye neden olan bireysel faktörlerin belirlenmesine de yardımcı olacaktır.
- Her zaman tıbbi bir bilezik (madalyon) satın alın ve takın. Böyle bir aksesuar, acil bir durumda tıp uzmanlarına veya çevredeki kişilerin durumunuzun nedenini anlamalarına ve acil yardım sağlamalarına yardımcı olacaktır.
Alerjiler hakkında bilinmesi gerekenler
- Alerji, insan vücudunun belirli bir maddeye karşı yetersiz bağışıklık tepkisi olarak ortaya çıkmaktadır.
- En yaygın alerjenler polen, fındık ve ev tozudur. Çeşitli semptomlara neden olabilirler. Ayrıca sulu gözler, hapşırma, burun akıntısı, deri döküntüsü gibi sebeplerle tespit edilmektelerdir.
- Bir alerjiyi doğru bir şekilde teşhis etmek için bir alerji uzmanı kan örneği alabilmekte veya cilt testi yapabilmektedir.
- Şiddetli bir alerjik reaksiyon, anafilaksi ve yaşamı tehdit edebilmektedir. Ayrıca bu nedenle acil tedavi gerektirmektedir.
- Alerji belirtileri doktor tarafından reçete edilen ilaçlarla düzeltilebilmektedir. Ancak hastalığın kendisi duyarsızlaştırmak gerekmektedir. Alerjene özgü immünoterapi (ASIT) ve alerjenle teması en aza indirgemeyi gerektirmektedir.
ASİT veya diğer adıyla alerjen immünoterapinin (AIT) etkili olabilmesi için kaliteli ilaçlara ihtiyaç vardır. Ayrıca sadece bir doktor sizin için en iyi AIT yolunu seçebilmektedir.
