Platypus (Ornithorhynchus anatinus), hayvanlar alemindeki en sıra dışı yaratıklardan bir tanesidir. Ornitorenk, kunduz gibi kürek benzeri bir kuyruğa sahiptir. Su samuru gibi pürüzsüz, kabarık vücut, düz gaga ve ördek gibi perdeli ayakları vardır. Aslında, doldurulmuş ornitorenk Avustralya’dan Birleşik Krallık’a ilk getirildiğinde, insanlar onun gerçek bir hayvan olduğuna inanamamışlardır.
Londra Doğa Tarihi Müzesi’ne göre, bir dolandırıcının iki hayvanı birbirine diktiğini düşünmüşlerdir. Platypus birkaç zehirli memeli arasındadır. Erkeklerin her arka bacağında zehir salgılayan bir beze bağlı bir mahmuz vardır. Avustralya Platypus Conservancy’ye göre, çiftleşme mevsimi boyunca daha fazla zehir salınmaktadır. Ayrıca önde gelen araştırmacılar mahmuzların ve zehirin erkeklerin dişiler için rekabet etmesine yardımcı olduğuna inanmaktadır. Zehir insan yaşamı için tehlikeli değildir. Ancak şiddetli şişme ve dayanılmaz ağrıya neden olabilmektedir.
Ornitorenk Boyutu, Ağırlığı ve Görünümü
Avustralya Müzesi’ne göre yetişkin erkek ornitorenkler gaga ucundan kuyruk ucuna kadar 39.8 ila 62,9 cm arasında olabilmektedir. Yetişkin dişiler 36,8 ila 54,8 cm uzunluğunda, yetişkin erkekler 0,8 ila 3 kg ve dişiler 0,6 ila 1,7 kg ağırlığındadır. Bilim adamları, antik ornitorenklerin, modern ornitorenklerden çok daha büyük olduğunu öne süren fosiller keşfetmişlerdir.
Platypus, su altında sıcak kalmalarına yardımcı olan yoğun ve kalın kürklere sahiptir. Kürkün çoğu, her gözün yanında daha açık renkli bir kürk alanı ve alt taraftaki daha açık renkli kürk dışında, koyu kahverengidir. Bununla birlikte morötesi ışık altında, ornitorenklerin donuk kahverengi kürkü yeşil ve mavi renkte parlamaktadır. Belki de bu biyofloresan, hayvanların yırtıcılara karşı görünürlüğünü azaltmaya yardımcı olmaktadır. Ancak ürkütücü parıltı ekolojik işleve çok az hizmet edebilmekte veya hiç hizmet etmeyebilmektedir.
Bilim adamları hala bu konuyu araştırmaktadır. Platypus’un ön bacakları, hayvan yüzerken kürek gibi davranan ekstra deriye sahiptir. National Geographic’e göre ornitorenkler karadayken zarları geri çekilerek pençelerini daha belirgin hale getirmektedir. Journal of Experimental Biology’de yayınlanan 2001 tarihli bir rapora göre, hayvanlar zarlarını korumak için parmak eklemleri üzerinde yürüyorlardır.
Ornitorenk gagası ördeğe benzer, pürüzsüz ve süet benzeri bir dokuya sahiptir. Aynı zamanda esnek ve elastiktir. Avustralya Platypus Conservancy’ye göre, gaganın derisi, ornitorenklerin su altında gezinmesine ve karides gibi potansiyel yiyeceklerin hareketini algılamasına yardımcı olan on binlerce duyusal reseptör içermektedir.
Platypus zehiri
Avustralya’daki Melbourne Üniversitesi’nde bir toksinolog, bir blog yazısına göre erkek ornitorenklerin pelvislerinin yakınında arka ayaklarındaki oyuk mahmuzlara bağlanan zehir bezleri vardır. Genç dişilerde de bu mahmuzlar vardır. Ancak yaşamın ilk yılında onları kaybetmektelerdir. Yetişkin erkeklerin zehir bezlerinin boyutu, yıl boyunca dalgalanmaktadır. Ayrıca erkeklerin zehirlerini dişiler için savaşmak için kullandıkları üreme mevsimi boyunca maksimum boyuta ulaşmaktadır. Buna göre, zehrini enjekte etmek için erkek, bacaklarını avının etrafına sarmakta ve mahmuzlarını hayvanın etine sürmektedir.
Toksikologlara göre, zehirin kendisinin üç ana toksin sınıfına ait bir düzineden fazla proteinden oluşan bir kokteyl içerdiğini yazmaktadır. Zehir ornitorenkler veya insanlar için ölümcül değildir. Ancak şişmeye ve dayanılmaz ağrıya neden olmakta, yara iyileşmesini ve hücre zarı işlevini etkileyebilmektedir. İnsanlarda ornitorenk sokmasının acısı, belirli sinir hücrelerinin beyne sinyal iletmesini engelleyen sinir blokerleri ile tedavi edilebilmektedir.
Ornitorenklerin yaşadığı yerler
Australian Platypus Conservancy’e göre ornitorenkler Avustralya’da batı Victoria’dan Queensland’deki Cooktown’ın kuzey kısımlarına kadar uzanan bir bölgede yaşamaktadır. Bu da ülkenin doğu ve güneydoğu kıyılarının çoğunu işgal ettikleri anlamına gelmektedir.
Bu hayvanlar Tazmanya ve Kral Adası’nda da görülebilmektedir. Ayrıca 1900’lerin başında ornitorenklerin insanlar tarafından tanıtıldığı Kanguru Adası’nda bulunabilmektedir. Platypuslar, menzilleri boyunca nehir havzaları, gölleri, göletleri ve akarsular da dahil tatlı su sistemlerini işgal edebilmektedir.
Hayvanlar yiyecek aramak için günde 10 ila 12 saatini suda geçirmektedir. Ayrıca geceleri ve alacakaranlıkta en aktif olarak hareket etmektelerdir. Avustralya Müzesi, su altında sadece 30 ila 140 saniye kalabileceklerini belirtmektedir. San Diego Hayvanat Bahçesi’ne göre gündüzleri, toprak tünellerin oval şekilli yeraltı odalarına yol açtığı kıyıdaki oyuklarda saklamaktadır.
Avustralya Platypus Conservancy’ye göre, ornitorenkler kaya çıkıntıları, kökleri ve enkaz altında da barınırlar. Platypuslar bir kıtanın yalnızca bir tarafında yaşamalarına rağmen, birçok aşırı iklim koşuluna dayanıklılardır. Platypuses, yaylalarda, ovalarda, tropik yağmur ormanlarında ve Tazmanya ve Avustralya Alpleri’nin soğuk dağlarında bulunmuştur. Avustralya Platypus Conservancy’ye göre, ornitorenklerin kalın, su geçirmez kürkleri onları soğuk havalarda sıcak tutmaktadır. Ayrıca büyük kuyrukları enerji depolamak için fazla yağ depolamaktadır.
Ornitorenk ne yemektedir?
Ornitoburlar etoburdur. Yani sadece et yerler ve bitki yememektelerdir. Yaşadıkları suda yiyecek avlarlar. Avustralya Müzesi’ne göre yüzerken bu hayvanlar su altında beslenmektedir. Aynı zamanda gözlerini, kulaklarını ve burun deliklerini kapattığından, yalnızca hassas gagalarını kullanarak bir nehir, dere, gölet veya gölün çamurlu tabanındaki yiyecekleri algılarlar. Ornitorenk böcek larvaları gibi ilginç bir şey bulduğunda, onu gagalarıyla yakalamaktadır. Ayrıca bu nesneleri yanak keselerinde saklamakta ve yüzeye çıkarmaktadır.
Platypus ayrıca karides, yüzücü böcekler, su böcekleri, iribaşlar ve bazen solucanlar da yemektedir. Bunun dışında tatlı su küçük midyeleri veya salyangozları da yedikleri besinler arasında bulunmaktadır. Avustralya Müzesi’ne göre, ornitorenk su yüzeyinde yakaladıkları ağustosböceklerini ve güveleri bile yemiştir. Ornitorenkler dalıştan sonra su yüzeyine çıkarlar ve ağızlarındaki azgın plakalar yardımıyla yiyecekleri çiğnerler.
Avustralya Platypus Conservancy’ye göre hayvanlar bazen yanak keselerinde kir ve kum toplarlar. Bunu yapmaları yemek yerken, yenmeyen tortuyu fazla su ile birlikte alt çenedeki oluklardan dışarı atmasını sağlamaktadır.
Platypus bebekleri
Çoğu memeli canlı bebek doğurmaktadır. Bununla birlikte, ornitorenkler yumurta bırakmaktadır. Melbourne Üniversitesi’ne göre, yumurtlayan memeliler monotrem olarak bilinmekte ve ornitorenk bu grubun dışında kalmaktadır. Dişi ornitorenkler doğum yapmaya hazır olduklarında, bir nehir kıyısında toprağa gömülürler ve kendilerini tünellerde kapatırlar. Her dişi daha sonra bir ila üç yumurta bırakarak, onu sıcak tutmak için sağrı ile kuyruğu arasına yerleştirmektedir.
Avustralya Müzesi’ne göre yaklaşık 10 gün sonra, fasulye büyüklüğündeki bebekler yumurtalardan çıkmaktadır. Bu durumda üç ila dört ay boyunca emmektelerdir. Avustralya Platypus Conservancy’ye göre, sütten kesme sırasında ornitorenk yavruları kendi başlarına yüzebilmektedir.
Sınıflandırma
İntegral Taksonomik Bilgi Servisi’ne (ITIS) göre ornitorenk sınıflandırması şu şekildedir;
- Krallık: Hayvanlar
- Filumu: Kordatlar
- Sınıf: Memeliler
- Sıra: Monotremler
- Aile: Platypuses
- Cins ve Türler: Ornithorhynchus anatinus
Koruma Statüsü
Platypuses tehlikede değildir. Ancak Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) onları tehdit altında olarak sınıflandırmaktadır. Bu nedenle bu türlerin yakın gelecekte tehlike altına girebileceği olasıdır. Ancak günümüzde tehlikede olduğu düşünülmediği anlamına gelmektedir.
Platypus, ilk olarak 2016 yılında, bilim adamlarının türün toplam bolluğunda bir düşüş gözlemledikten sonra bulunmuştur. Tehdit Altında olarak listelenmiştir.
