Sitozol, hücrelerin içinde bulunan sıvı matristir. Bu madde, hem ökaryotik (bitki ve hayvan) hem de prokaryotik (bakteri) hücrelerde meydana gelmektedir. Ayrıca Ökaryotik hücrelerde, hücre zarında bulunan sıvıyı içermektedir. Ancak hücre çekirdeğini, organelleri (örneğin kloroplastlar, mitokondri, vakuoller) veya organellerde bulunan sıvıyı içermemektedir. Buna karşılık, prokaryotik bir hücrenin içindeki tüm sıvı sitoplazmadır. Çünkü prokaryotik hücrelerde organel veya çekirdek yoktur. Ayrıca toprak plazması, hücre içi sıvı (ICF) veya sitoplazmik matris olarak da bilinmektedir.
Sitozol nedir?
- Hücrenin içindeki sıvıdır.
- Sitozol, sitoplazmanın bir bileşenidir. Sitoplazma, sitozol’ü, tüm organelleri ve organeller içindeki sıvı içeriğini içermektedir. Ayrıca Sitoplazma çekirdek içermemektedir.
- Sitozol’ün ana bileşeni sudur. Ayrıca çözünmüş iyonlar, küçük moleküller ve proteinler içermektedir.
- Hücre boyunca heterojendir. Protein kompleksleri ve hücre iskeleti ona yapıyı vermektedir.
- Birkaç işlevi yerine getirmektedir. Bu nedenle, çoğu metabolik sürecin yeridir.
- Metabolitleri taşımakta ve hücre içinde sinyalleşmede yer almaktadır.
Sitosol ve Sitoplazma arasındaki fark
Sitosol ve sitoplazma ilişkilidir. Ancak iki terim genellikle birbirinin yerine kullanılamamaktadır. Sitozol, sitoplazmanın bir bileşenidir. Sitoplazma, hücre zarındaki organeller dahildir. Ancak çekirdek hariç tüm materyali kapsamaktadır. Bu nedenle mitokondri, kloroplast ve vakuollerdeki sıvı sitoplazmanın bir parçasıdır. Ancak sitozol’ün bir bileşeni değildir. Prokaryotik hücrelerde sitoplazma ve sitozol aynıdır.
Sitosol bileşimi
Sudaki birçok iyon, küçük molekül ve makromolekülden oluşmaktadır. Ancak bu sıvı homojen bir çözelti değildir. Sitozolün yaklaşık %70’i sudur. İnsanlarda pH değeri 7,0 ile 7,4 arasındadır. Hücre büyürken pH seviyesi daha yüksektir. Sitozolde çözünen iyonlar arasında K+ , Na+ , Cı- , Mg2+ , Ca2+ ve bikarbonat bulunmaktadır. Ayrıca amino asitler, proteinler, protein kinaz C ve kalmodulin gibi ozmolarite düzenleyici moleküller içermektedir.
Yapısı
Sitozolde ki maddelerin konsantrasyonu, yerçekimi, hücre zarındaki kalsiyum, oksijen ve ATP konsantrasyonunu etkileyen organellerin etrafındaki kanalların yanı sıra protein komplekslerinin oluşturduğu kanallardan etkilenmektedir. Ayrıca bazı proteinler bileşimi dış sıvınınkinden farklı olan bir sitozol ile dolu merkezi boşluklar içermektedir. Hücre iskeleti sitozolün bir parçası olarak kabul edilmemesine rağmen, filamentleri hücre boyunca difüzyonu kontrol etmektedir. Büyük partiküllerin sitozol’ün bir bölümünden diğerine hareketini sınırlamaktadır.
İşlevleri
Hücre içinde çeşitli işlevleri yerine getirmektedir. Ayrıca hücre zarı ile çekirdek ve organeller arasındaki sinyal iletiminde görev almaktadır. Metabolitleri üretim yerlerinden hücrenin diğer bölümlerine taşımaktadır. Bu nedenle, bir hücre mitozda bölündüğünde sitokinez için önemlidir. Bu da ökaryotik metabolizmada rol oynamasına neden olmaktadır.
Hayvanlarda bu, glikoliz, glukoneogenez, protein biyosentezi ve pentoz fosfat yolunu içermektedir. Ancak bitkilerde yağ asidi sentezi sitoplazmanın bir parçası olmayan kloroplastlarda gerçekleşmektedir. Hemen hemen tüm prokaryotik metabolizma sitozol de gerçekleşmektedir.
Tarih
1965 yılında H.A. Lardy, santrifüjleme sırasında hücreler parçalandığında ve katı bileşenler çıkarıldığında oluşan sıvıya atıfta bulunan “sitozol” terimini kullanmıştır. Bununla birlikte, bu sıvıya daha doğru bir şekilde sitoplazmik fraksiyon denmiştir. Bazen sitoplazma için kullanılan diğer terimler arasında hiyaloplazma ve protoplazma bulunmaktadır.
Modern kullanımda, sağlam bir hücredeki sitoplazmanın sıvı kısmını veya bu sıvının hücrelerden özlerini ifade etmektedir. Bu sıvının özellikleri hücrenin canlı olup olmamasına bağlı olduğundan, bazı bilim adamları canlı hücrelerin sıvı içeriğine sulu sitoplazma adını vermektedir.
