Sivil uçaklar özel havacılık yakıtı ile uçarlar. Yakıt tüketimi bir uçağın en önemli teknik özelliklerinden bir tanesidir. Tüketim ne kadar düşük olursa, finansal maliyetler o kadar düşük ve operasyon o kadar verimli olur. Buna belirli bir uçak modelinin yakıt ikmali yöntemi de rol oynamaktadır.
Yakıt gereksinimleri
Yanlış yakıt seçimi makinenin erken aşınmasına ve yıpranmasına neden olabilmektedir. Ayrıca kaza riskini de artırmatadır. Bu nedenle de farklı uçak modelleri için farklı sınıflar seçilmektedir. Temel gereksinimleri tüm yakıt türleri için aynıdır. Bunlar;
- Uçak motorunun gereksinimlerine uygunluk;
- Petrol ürününün kalitesini düşüren yüzey aktif maddelerin veya maddelerin bulunmaması;
- Termo-oksidatif stabilite normlara uygun olmalıdır;
- İzin verilen sınırlar dahilinde katkı maddelerinin varlığı;
- Oktan sayısı 91 ila 115 aralığında olmalıdır;
- Aşırı soğuk iklimlerdeki uçuşlar için kristal erime noktası 600 °C’nin altında olan yakıtlar kullanılmalıdır.
Havacılık yakıtı türleri
Uçakları uçurmak için hangi yakıtın kullanıldığı makinelerin özelliklerine bağlıdır. Piyasada iki türü bulunmaktadır. Bunlar; jet yakıtı olarak da adlandırılan havacılık parafini ve havacılık benzini olarak adlandırılmaktadır.
Havacılık parafini
Jet uçakları esasen özel bir parafin olan yakıtla uçarlar. Ses altı hızlarda seyahat eden yolcu uçakları T-1, TS-1 veya T-2 sınıfı parafin kullanmaktadır.
Süpersonik askeri uçaklar T-6 ve T-8B sınıfı ağır yakıtla uçarlar.
Havacılık benzini
Sivil uçakların uçtuğu yakıttır. Yüksek yüklü pistonlu içten yanmalı motorlar için kullanılmaktadır. Daha önce, B-91/115 ve B-95/130 kaliteleri yaygın olarak kullanılıyordu. Ancak daha sonra AI-95 lehine bunlardan vazgeçilmesine karar verildi. Tüm modern hafif motorlu havacılık bununla uçmaktadır.
Özel katkı maddeleri
Benzin ve dizel için katkı maddeleri gibi, havacılık yakıtı için de petrol ürününün özelliklerini geliştiren kendi katkı maddeleri vardır. Bunlar dış koşulların olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktadır. Aynı zamanda motor performansını dengeler ve makinenin hizmet ömrünü uzatırlar. Katkı maddesi türleri;
- Antistatik;
- Antihidrokristalizasyon;
- Antioksidan;
- Aşınma önleyici.
Tüm modeller katkı maddeli yakıt kullanamaz. Her şey belirli modele ve motor tipine bağlıdır.
Yakıt tüketimi
Tüketimi birçok dış faktörden etkilenmektedir. Bunlar;
- Seyir hızı;
- Ek ekipman kullanımı;
- Aracın yüksüz ağırlığı;
- Ticari yük;
- Uçuş koşulları;
- Hava durumu;
- Motor tipi;
- Tasarım özellikleri.
Ttüketimi spesifik ve saatlik olabilmektedir. Birincisi, motor gücüne göre birim zaman veya kat edilen mesafe başına kullanılan yakıt miktarı anlamına gelmektedir. Ayrıca bu en popüler hesaplama yöntemidir.
Kargo ve yolcu uçakları için saatlik tüketim kullanılmaktadır – Uçuş saati başına kullanılan yakıt miktarı.
Hesaplama, depoları doldurmak için kalkıştan önce yapılmaktadır. Hesaplamalar farklı modeller için bireyselleştirilecektir.
Yakıt tüketimi modelden modele değişmektedir. Aynı şekilde tüketim de modelden modele değişmektedir. Genel olarak, bu bilgiler ücretsiz kaynaklarda mevcuttur. Askeri bir uçağın ne kadar yakıt harcadığını bulmak daha da zordur.
Son yıllarda geliştirilen modern sivil havacılık uçakları havacılık parafini kullanmaktadır. Uzun mesafeli uçuşlar için uygundur. Aynı zamanda katkı maddeleri performans özelliklerini de geliştirmektedir. Aşağıda popüler sivil modellerin tüketimi hakkında veriler veriyoruz.
Model – Yakıt tüketimi, kg/h
Il-96-400M – 7977 kg/h
Tu-214 – 3700 kg/h
Boeing 737-900 – 2650 kg/h
Boeing 777-300ER – 7800 kg/h
787-10 – 5700 kg/h
Airbus A320-200 – 2500 kg/h
Airbus A380 – 13000 kg/h
SSJ100 – 1700 kg/h
Askeri araçlara gelince, tüketim oranlarını bulmak daha zordur. Çünkü bu bilgiler ya gizlidir, ya da gerçekle uyuşmamaktadır. Aşağıda açık kaynaklardan elde edilen verileri sunuyoruz.
Model – Yakıt tüketimi, kg/kg/h
B-1 – 0,562 kg/h
B-2 – 2,13 kg/h
F-35 – 2,0 kg/h
Il-76 – 0,599 kg/h
Su-25 – 1,28 kg/h
Su-35 – 1,78 kg/h
MiG-29 – 0,77 kg/h
Tu-160 – 1,23 kg/h
Yakıt ikmali yöntemleri
Çoğu zaman havaalanında yakıt ikmali inişten hemen sonra yapılmaktadır. Daha az popüler olan ikinci seçenek ise havada ikmalidir.
Uçuş sırasında makineye ikmali yapmak kolay bir prosedür değildir. Pilotlardan büyük beceri ve deneyim gerektirmektedir. Acil ikmal gerektiğinde ve uçağı indirme imkanı olmadığında kullanılmaktadır. Yakıt ikmali için her iki uçak da mesafeyi 20 metreye indirir ve birbirlerine katılırlar.
Bir savaş uçağına havada altı dakika içinde, büyük bir uçağa ise kırk beş dakikaya kadar yakıt ikmali yapılmaktadır.
Havaalanında ikmal normal şekilde gerçekleştirilmektedir. Tankerlerle, demiryoluyla ya da borularla doğrudan rafineriden teslim edilmektedir. Özel bir tanker ile uçağa yakıt sağlamaktadır. Orta büyüklükte bir uçaga ikmal yaklaşık kırk dakika sürebilmektedir.
