Kan grubu değişebilir mi?
“Kan grubum değişti!” – bu tür mesajlar genellikle İnternet’teki forumlarda bulunabilmektedir. Vakaların büyük çoğunluğunda, yazarları hamile kadınlardır. Hamilelikten önce testler bir sonuç göstermiştir. Hamilelik sırasında bu durum farklı hale gelebilmektedir. Ayrıca hastalar bunun neden olduğu konusunda endişelenmektedir. Bir kişinin Rh faktörünün ve kan grubunun değişip değişmediğini anlamak için öncelikle bu terimlerin ne anlama geldiğini açıklayalım.
Genel olarak A ve B harfleriyle gösterilen iki tip antijen molekülünün kırmızı kan hücrelerinin (eritrositler) yüzeyindeki varlığına bağlı olarak belirlenmektedir. Her iki antijenin olup olmamasına bağlı olarak 4 kan grubu vardır. Bunlardan herhangi biri veya ikisi birden bulunabilmektedir. Kan grupları şu şekilde sınıflandırılmaktadır; 0, A, B, AB.
Rh faktörü, insan vücudunda D-antijeninin varlığı ile belirlenen kanın kalitatif bir özelliğidir. Eğer öyleyse, Rh faktörü pozitif, değilse sırasıyla negatif olacaktır. Görünüşe göre her şey basittir. Vücutta bir antijen var ya da yoktur. Her iki özellik de doğuştandır. Peki test sonuçları neden değişmektedir?
Gerçek şu ki, kan grubunu belirleme testleri, kırmızı kan hücrelerinin aglütinasyonunu (aglütinasyon) gözlemleyerek gerçekleştirilmektedir. α, β, α + β antikorları içeren serumlara kan damlaları damlatılmaktadır. Bu durum da mikroskop altında incelenmektedir. Aynı şekilde bu durum da eritrositler birbirine yapışa bilmektedir. Ancak bazı bulaşıcı hastalıklarda, kana bir enzim salınarak A antijeninin bir kısmını ayırmaktadır. Bu nedenle de B antijenine benzer hale gelmektedir. Bu noktada analiz yanlış sonuç verebilmektedir. Yani aslında kanın bileşimi değişmemektedir. Sadece standart analizlere verdiği tepki bozulmaktadır. İyileşmeden sonra resim aynı olacaktır.
Kırmızı kan hücrelerinin üretimini artıran hastalıklar da benzer sonuçlara yol açabilmektedir. Bu durumda, A ve B antijenleri test tüpünde önemsiz kalacak ve katılımlarıyla reaksiyon basitçe görünmez olacaktır. Hamilelik sırasında kadının vücudunda da yoğun bir kırmızı kan hücresi sentezi gözlenmektedir. Bu nedenle bu dönemde yapılan testler de kan grubunda bir “değişim” gösterebilmektedir.
Aynısı Rh faktörü için de geçerlidir. Kırmızı kan hücrelerinin zarında bulunan proteinler de bundan sorumludur. Rh faktörünün “değişmesi” durumunda, başka bir açıklama daha mümkündür. O da kanda, çeşitli koşullar altında pozitif bir Rh faktörü ile aynı nitelikleri sergileyebilen proteinlerin varlığıdır. Bu da yine test sonuçlarının yanlış yorumlanmasına yol açabilmektedir.
Diğer olası “değişim” vakaları
Teorik olarak kemik iliği nakli ile kan grubunun değişmesi mümkündür. Ayrıca bu durumda alıcının kendi kemik iliği tamamen ölmeli ve vericinin kan grubu farklı olmalıdır.
Ancak, pratikte bu pek olası değildir. Gerçek şu ki, vericinin ve alıcının antijenik profilleri yakın olmalıdır. Aksi takdirde nakil, vericinin lenfositlerinin alıcının vücudunun dokularına karşı saldırganlık göstermesine yol açacaktır (“graft-versus-host” reaksiyonu). Bu durum da ölüme yol açabilmektedir.
Karaciğer ve dalak nakli sırasında Rh faktöründe bir değişiklik kaydeden çalışmalara referanslar da vardır. Ancak henüz bu teoriyi destekleyecek somut bir kanıt yoktur. Böylece, yaşam boyunca kan grubu ve Rh faktöründeki tüm “değişikliklerin” aslında hatalı test sonuçları olduğu sonucuna varabiliriz. Gerçekte, bu göstergeler bir kişide değişemez.
