Disfaji yutma bozukluğudur. Hasta normal yemek yiyemez veya içemez. Bu durumda yiyecekler yemek borusundan geçmekte zorluk çekmektedir. Disfajinin karakteristik semptomlarından biri, sıvıların ve tükürüğün yutulmasının sert parçalara göre daha zor olmasıdır.
Yemek borusu disfajisi bağımsız bir hastalık değildir. Her zaman diğer patolojilerin neden olduğu ikincil bir durumdur. Bunun dışında her yaş grubundaki hastalarda yutma güçlüğü görülebilmektedir. Yeterli tedavinin yokluğunda hastanın yaşam kalitesi keskin bir şekilde düşmekte ve ölüm dahil tehlikeli komplikasyonlar gelişebilmektedir.
Disfaji ve nedenleri
Farinks veya yemek borusunun mekanik olarak sıkıştırılması nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Aynı şekilde Disfajinin nedeni, bademcik iltihabı, tiroid bezinin büyümesi, lenf düğümleri, servikal osteofitlerin gelişimi, krikoid-faringeal adezyonlar olabilmektedir. Ayrıca ağız boşluğu, gırtlak, kas fibrozu kanserlerinde ve ameliyat sonrası daralma görülebilmektedir.
Nöromüsküler bozukluk
Beyin felci geçiren hemen hemen her ikinci hastada yutma eylemi bozulmaktadır. Disfajinin şiddeti sürecin boyutuna bağlıdır. Aynı zamanda hastada, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, psödoparalitik myastenia gravis, kardia akalazyasında (kronik özofagus spazmı) besinleri yutma güçlüğü şikayetleri de görülebilmektedir.
Özofagus patolojileri
Yemek borusunun akut biçimde daralmasının nedeni, ödem oluşumu veya yabancı bir cismin farenkse girmesi sonucu oluşabilmektedir. Sindirim sistemi veya mediastenin kronik bir hastalığı olabilmektedir. Yutma bozukluğuna akalazya, sistemik skleroderma ve diyabet eşlik edebilmektedir. Östrojen ve nitrat içeren madde ve ilaçların alımına bağlı olarak disfaji gelişebilmektedir.
Hastalığın formları
Anatomik lokalizasyona göre, iki tip disfaji ayırt edilmektedir. Bunlar;
- Orofaringeal – Farinks ve boğazın açıklığı bozulmaktadır.
- Yemek borusu – Yiyecek cıvatası mideye kadar geçememektedir.
Semptomların şiddetine göre sınıflandırma ise şu şekildedir;
- Katı yiyecek parçalarını yutmak zordur.
- Hasta sadece sıvı yiyecekler yiyebilmektedir.
- Yiyecek ve tükürüğün yutulması bozulmaktadır.
- Yemek borusunun tamamen tıkanması üzerine oluşmaktadır.
Disfaji ve belirtileri
İlk aşamada, hastalar boğazda ve yemek borusunda rahatsızlıktan şikayet etmektedirler. Hafif disfaji semptomlarına nadiren dikkat edilebilmektedir. Bu da hastalığın ilerlemesine yol açmaktadır.
Göğüste dolgunluk hissi yavaş yavaş gelişmekte ve tükürük artmaktadır. Disfaji şikayetlerine kuru öksürük, ses değişikliği, boğaz ağrısı gibi nedenlerde olabilmektedir. Uzun süreli rahatsızlık ile hasta kilo kaybetmekte ve zayıflamaktadır. Ayrıca sindirim sistemi sorunları oluşabilmektedir.
Disfaji, bir tümör oluşumu ile mukozal epitelin dejenerasyonunu tetikleyebilmektedir. Birçok hastada gıda parçacıklarının solunum yollarına girmesi sonucu aspirasyon pnömonisi gelişmektedir. Ayrıca farinksin bir tümör tarafından sıkıştırılmasının neden olduğu disfaji ile acil tıbbi müdahale gerektiren akut solunum yetmezliği gelişebilmektedir.
Disfaji ve teşhisi
Hastanın birincil muayenesi, bir kulak burun boğaz uzmanı, diş hekimi, endokrinolog ile konsültasyon önerebilecek bir gastroenterolog tarafından gerçekleştirilmektedir. Ayrıca teşhisin temel görevi, ihlalin nedenlerini bulmaktır.
Hastaya kapsamlı bir muayene reçete edilmektedir. Bunlar şu şekilde olabilmektedir;
- Faringoskopi – Hastanın farinksinin muayenesi, farenjit, bademcik iltihabı, üst sindirim sistemi neoplazmaları, sıkışmış bir yabancı cisim tespit edilmesini sağlamaktadır.
- Yemek borusunun röntgeni – Disfajiyi teşhis etmek için kontrast görüntüler alınmalıdır. Radyografi, özofagus motilitesindeki değişiklik belirtilerini tanımlamak için divertikülün varlığını belirlemeye yardımcı olmaktadır.
- Özofagogastroskopi (EGDS) – Muayene sırasında doktor yemek borusunun astarını ve midenin kalp kısımlarını incelemektedir. EGDS resmi, erozyon, mikro çatlakları tespit edilmesini sağlamaktadır.
- Klinik kan testi – Sonuçlardaki değişiklikler altta yatan hastalıkla tutarlıdır. ESR’de bir artış ve hemoglobin seviyesinde bir azalma mümkündür.
Disfaji ve tedavisi
Terapi, patolojinin nedenleri ve semptomun ciddiyeti dikkate alınarak reçete edilmektedir.
Genellikle mekanik tıkanıklık ile ortaya çıkan akut disfajinin tedavisi, yabancı bir cismin çıkarılması veya anjiyo ödemin giderilmesidir. Uzun süredir devam eden yutma bozukluğu, dikkatli ilaç seçimi gerektirmektedir.
Doktor tarafından şunlar reçete edilebilmektedir;
- Sinir regülasyonunu iyileştiren ilaçlar – Parkinsonizmli hastalara dopamin öncülleri ve agonistleri, spesifik ilaçlar reçete edilmektedir. İnme, nöroprotektif ajanlar ve membran stabilizatörleri ile karmaşık tedavi gerektirmektedir. Myastenia gravis ile antikolinesteraz ilaçları reçete edilebilmektedir.
- Kalsiyum kanal blokerleri – Bir grup ilaç, kas liflerindeki iyon konsantrasyonunu azaltmaktadır. Sonuç olarak, özofagus kaslarının spastisitesi azalmaktadır ve açıklığı artmaktadır.
- Antisekretuar ilaçlar – Fonlar, disfajiye eozinofilik özofajitin eşlik ettiği durumlarda kullanılmaktadır. Lokal steroid ilaçların veya proton pompa inhibitörlerinin atanması, mukoza zarındaki tahrişi azaltmakta ve iyileşmesini desteklemektedir.
- Antibakteriyel Alial veya antiviral ilaçlar – Disfajinin bulaşıcı doğası doğrulandığında reçete edilebilmektedir.
