Tavus kuşu ve Yaşamı
Tavus kuşu dünyanın en güzel kuşu olarak kabul edilmektedir. Renkli ve ilginç bir desene sahip muhteşem kuyruğu gözleri üzerine çekmektedir. Tavus kuşları hemen hemen her hayvanat bahçesinde bulunabilmektedir. Ancak vahşi doğada da yaygındırlar. Sadece erkeklerin büyük ve lüks bir kuyruğa sahip olması dikkat çekicidir. Dişiler ise bu “özellikten” mahrumdur.
Tanımı ve görünümü
Tavus kuşları, sülüngiller familyasından büyük bir kuş cinsidir. Tavus kuşunun ana özelliği düz, uzun kuyruğudur. Bununla birlikte, bazı türler çatı benzeri bir kuyruk kısmına sahiptir.
Erkeklerin, aslında kuyruğa ait olmayan, güçlü bir şekilde gelişmiş üst kanat tüyleri vardır. Yetişkin tavus kuşlarının boyu 100 cm ya da biraz daha fazladır. Kuyruk uzunluğu yaklaşık 50 cm, kanatları 160 cm’ye kadar ve vücut ağırlığı 4-4,5 kg’dır. Üst kuyruktaki tüyler alışılmadık “gözler” ile süslenmiştir.
Vücudun ön kısmı mavi, alt kısmı siyah ve arkadaki tüyler yeşildir. Erkek tavus kuşları daha büyüktür. Ayrıca daha parlak renklidir. Başlarında da bir demet tüyden oluşan tuhaf bir “taç” vardır. Dişiler daha küçüktür. Onların tüyleri daha soluk ve kuyrukları yoktur.
Yeşil tavus kuşu, metalik bir renk tonuna sahip ve yeşil tüylerin baskınlığı ile karakterize edilmektedir. Vücut daha büyüktür ve bacaklar diğer türlerinkinden daha uzundur. Kuyruklar ise aynı boyuttadır.
Türlere bağlı olarak, tavus kuşu renkleri aşağıdaki renkleri içerebilmektedir;
- Beyaz;
- Koyu gri;
- Gümüş grimsi kahverengi;
- Şeftali;
- Opal;
- Kömür;
- Mor;
- Gümüş;
- Sarı-yeşil.
Genç erkeklerin renkleri neredeyse dişilerden farklı değildir. Lüks üst kuyruk ancak üç yaşına geldiğinde, yani kuş cinsel olgunluğa eriştiğinde oluşmaktadır. Çiftleşme mevsiminde dişileri cezbetmek için erkekler için güzel bir kuyruğa ihtiyaç vardır. “Düğünlerin” sonunda tavus kuşları tüy dökmektedir. Ayrıca kuyrukları incelmektedir. Ancak bir sonraki çiftleşme sezonunda eski haline dönerler.
Kuşun kuyruğundaki tüyler ilginç bir şekilde düzenlenmiştir. En kısa tüyler ise, daha uzun olanları örtmektedir. Tüy yapısı, uçlarında parlak bir “göz” bulunan iplik benzeri seyrek liflerden oluşmaktadır. Tavus kuşunun üst kuyruğu hatırı sayılır bir uzunluğa yayılmış tüylerden oluşur. Erkeklerin kuyruklarında ise, zümrüt rengi üçgen şeklinde örgüler vardır.
Tavus kuşu türleri ve yaşam alanları
Tavus kuşlarının yaşadığı yerler çeşitli iklimlerle karakterize edilmektedir. Ancak bu sadece evcilleştirilmiş kuşlar için geçerlidir. Soğuk havaya iyi uyum sağlamaları nedeniyle tavus kuşları Kanada, İsveç ve Norveç’teki hayvanat bahçelerinde bile görülebilmektedir. Doğada, yabani kuşlar tropikal ve ekvatoral iklime sahip güney enlemlerinde yaşarlar.
Tavus kuşlarının türleri (ırkları) yaşam alanlarına göre belirlenmektedir;
- Hint (yaygın) tavus kuşu. Kuşlar nemli sıcak iklime sahip ülkelerde ve bölgelerde yaşamaktadır. Bunlar: Hindistan, Sri Lanka adası, Nepal, Pakistan.
- Javan (dev) tavus kuşu. Bu tür tavus kuşlarının yaşadığı yerler Çin’in güneyi, Tayland, Laos, Vietnam’dır. Ayrıca Myanmar, Java adası ve Malezya da görülebilmektedir. Cava cinsinin üç alt türü vardır. Bunlar: Cava cinsi, Birmanya cinsi ve Çin hindi cinsi.
- Afrika tavus kuşu. Bu tüylü kuşlar Afrika kıtasında yaygındır. En büyük popülasyonları Kongo Havzası’nın nemli ormanlarının yanı sıra savanlarda bulunmaktadır.
Karakter ve yaşam tarzı
Tavus kuşları karasal bir yaşam tarzına sahiptir. Zamanlarının çoğunu yiyecek arayarak geçirirler. Kuşlar ağaç ve çalılıklar arasında gezinmektedir. Toprağı yırtar ve kazarlar. Sıradan tavukları andırırlar. Tavus kuşları son derece temkinlidir: en ufak bir tehlike hissederlerse aceleyle uzaklaşırlar. Ya da bitkiler arasında kaybolmaya çalışırlar. Parlak tüyleri onları ele vermemektedir. Aksine çok renkli tropikal bitki örtüsü içinde kendilerini başarıyla gizlemelerini sağlamaktadır. Kuşlar bir erkek ve 4-5 dişiden oluşan küçük gruplar halinde yaşarlar. Bunun nedeni birlikte tehlikelerden saklanmalarının daha kolay olmasıdır.
Öğle vakti sıcaklığın başlamasıyla kuşlar yiyecek aramayı bırakmakta ve birkaç saat dinlenmektedir. Gölgelik bir yer (çalılar, ağaçlar) bulurlar ve bazen “su prosedürleri” uygularlar. Tavus kuşları kendilerini en çok ağaçlarda güvende hisseder ve geceyi orada geçirirler. Tavus kuşları, önceden bir su kütlesinden su içerek, oldukça yüksek bir yerde geceleme düzenlerler. Sabah tekrar su depolarlar ve yiyecek aramaya başlarlar.
Bu türün kuşları küçük kanatlara sahiptir. Ayrıca uçabilirler, ancak sadece 5-7 metre yüksekliğe yükselebilmektedir. Uçmaları için ise Uzun bir koşu gerekmektedir. Sonrasında ise, çok fazla enerji harcadıkları için hemen tekrar uçamazlar. Bir tavus kuşunun havalanmaya çalışması nadir bir manzaradır. Ancak bazen olabilmektedir.
Tüylü kuşların sesi tatsız ve gürültülüdür. Ayrıca çığlıkları Mart kedilerinin çığlıklarını andırmaktadır. Ancak, bu kuşlar sadece akrabalarını bir tehdide karşı uyarmak için, ya da yağmurdan önce sık sık bağırırlar.
Çiftleşme mevsimi boyunca erkeklerin yüksek seslerle dikkat çekmeleri gerekirken sessiz olmaları ilginçtir. Bilim insanları, tüylü “damatların” dişilerle insan kulağının algılayamadığı infrasound yoluyla iletişim kurduğunu keşfetmiştir.
Tavus kuşları ne kadar yaşamaktadır?
Tavus kuşlarının vahşi doğadaki yaşam beklentisi yaklaşık 15 yıldır. Uygun şekilde esaret altında tutulurlarsa, kuşlar daha uzun yaşarlar. Bu gibi durumlarda 20 yıl veya daha fazla yaşayabilmektelerdir.
Tavus kuşları ne yemektedir?
Kuşun diyeti bitkisel besinlere dayanmaktadır. Bunlar; meyveler, tahıllar, filizler ve bitkilerin yeşil kısımlarını içermektedir. Tarlaların yakınında yaşayan tavus kuşları onların hediyeleriyle beslenmektedir. Bazen yerel halk ise, kuşları uzaklaştırmaktadır. Ancak daha sık olarak onlara olumlu davranırlar, çünkü tavus kuşlarının bulunduğu mahallenin olumlu yönleri vardır.
Özellikle tüylü kuşlar, yırtıcılara ait olmamalarına rağmen, hayvan yiyeceklerini küçümsemezler. Sümüklü böcekleri, kemirgenleri, küçük yılanları yok ederler. Sonuç olarak, kuşların yararı ekinlere verdikleri zararı aşmaktadır.
Yakınlarda tarla yoksa, tavus kuşları sığ sularda, su kütlelerinin kıyılarında kertenkeleler, kurbağalar ve çeşitli böcekler yiyerek beslenirler. Esaret altında tavus kuşları patates, yeşillik, sebze, tahıl karışımları ile beslenmektedir. Daha renkli tüyler için menüye kalamar da eklenebilmektedir.
Doğal düşmanlar
Tavus kuşunun birçok doğal düşmanı vardır. Bunların arasında en büyük ve en tehlikeli olanları büyük kuşların yanı sıra kaplanlar ve leoparlardır. Kedi ailesinin yırtıcı temsilcileri genellikle tavus kuşlarını avlamaktadır. Ayrıca Tavus kuşları onlara karşı koyamazlar. Sonuçta, yırtıcılar çok daha çevik ve hızlıdır. Bu nedenle de tavus kuşlarının kaçmak için bir ağaca tırmanmaktan başka seçeneği yoktur.
Kuşlar bir leopar ya da kaplan gördüklerinde ya da şüpheli bir ses duyduklarında bu şekilde davranırlar. Bu kuşlar için çok endişe vericidir. Gerçek bir tehlike olmasa bile kargaşa çıkarabilirler.
Ancak bir ağaca tırmanan tavus kuşu güvende değildir. Çünkü yırtıcı hayvanlar gövdelere ve dallara mükemmel bir şekilde tırmanmaktadır. Sadece hayvanın çok yükseğe tırmanmamış bir akrabasına dikkat edeceğini umabiliriz. Bir yırtıcı tarafından saldırıya uğradığında, kuş kanatlarını çırparak karşılık vermeye çalışır, ancak güçler eşit olmadıgından kendilerini savunamazlar.
Saz kedilerinin, firavun farelerinin, büyük kuşların saldırıları yetişkinler için çok tehlikeli degildir. Ancak genç kuşlar için ölümcül olabilmektedir. Küçük tavus kuşlarını yakalamak daha kolaydır ve direnmek için yeterli güce sahip değildirler.
Üreme ve yavrular
Tavus kuşları çok eşli bir kuş türüdür. Erkek başına 3-7 dişi düşmektedir. Çiftleşme mevsimi yağmur mevsiminin gelmesiyle başlamakta ve sonunda sona ermektedir. Eğer bir alanda çok fazla erkek toplanırsa, birbirlerinden uzaklaşarak dişilere muhteşem tüylerini göstermek için özel bir alan işgal ederler.
Tüylerinin güzelliğini takdir eden “gelinlerin” önünde gösteriş yapmaktadır. Bu durum kendilerini azdırmaktadır. Her zaman erkeğin tüyleri dişi için karşı konulmaz görünmemektedir. Daha sonra ise, başka bir sevgiliyi değerlendirmeye giderler. Belirli bir birey lehine bir seçim yapıldığında dişi çömelmeye başlamaktadır. Bu durum çiftleşme için doğrudan bir sinyaldir. Daha sonra kuş yumurtlayacak ve yavrularını kuluçkaya yatıracak bir yer ararken, erkek tavus kuşu diğer bireylerin önünde kendini göstermeye devam eder.
Tavus kuşları farklı yerlerde yuva yapmaktadır. Yuvaları yarıklarda, kütüklerde ve ağaçlarda olabilmektedir. Yuvaların korunaklı olması ve açıkta olmaması gerekmektedir. Dişi, yumurtladıktan sonra kuluçkaya yatmaktan başka bir şey yapmaz. Sadece çıkarma ve yiyecek alımı için ayrılmaktadır. Kuş bunun için normalden daha az zaman harcar ve mümkün olan en kısa sürede gelecekteki yavrularına dönmeye çalışacaktır.
Tavus kuşu yumurtalarını 4 hafta boyunca kuluçkaya yatırmaktadır. Ardından ise, civcivler yumurtadan çıkmaktadır. Civcivler büyüyüp güçlenene ve genç tavus kuşlarına dönüşene kadar ebeveynleri onlarla ilgilenmektedir. Özellikle de erkekler onları düşmanlardan korumaktadır. Civcivlere ilk kez yiyecek getirilir ve bir süre sonra yetişkin tavus kuşları onları beslenmek için dışarı çıkarmaya başlar. En ufak bir tehlikede yavrular annelerinin kuyruğunun altına saklanır.
Küçük tavus kuşları yaşamlarının ilk ayının sonunda ibiklerini büyütürler. İki aylık olduklarında genç kuşlar artık uçabilirler. Tavus kuşları bir yaşına geldiklerinde yetişkin boyutuna ulaşır ve ebeveyn yuvasından ayrılırlar.
Erkekler ve dişiler iki ila üç yaşına yaklaştıklarında cinsel olarak olgunlaşmaktadır. Kuşun muhteşem kuyruğu nihayet 3 yaşında oluşmaktadır. Bu kuşların “çiftleşme çağının” başlangıcıdır.
Nüfus ve türlerin durumu
Hint tavus kuşları doğada yaygın olarak bulunmaktadır. Popülasyonu tehdit altında olmayan bir türdür. Bu kuşlar Hindistan’da saygı görmekte ve neredeyse hiç kimse onları avlamamaktadır. Bu ülkede tavus kuşları yasal olarak korunmaktadır. Bu nedenle sayıları 100.000 ila 200.000 birey arasındadır.
Afrika tavus kuşlarının kesin nüfusu bilinmemektedir. Ancak hassas bir statüye sahiptirler. Tarihsel olarak, bu türün nüfusu hiçbir zaman büyük olmamıştır. Bugüne kadar bir düşüş olduğuna dair net bir gösterge de yoktur.
Afrika tavus kuşları seyrek nüfuslu bölgelerde yaşarlar ve insanlarla çok az temasları vardır. Kuşların yaşam alanlarında aktif balıkçılık yapılmamaktadır. Kongo Nehri havzasında kaçak avcılar için daha cazip fauna temsilcileri bulunmaktadır. Ancak Afrika tavus kuşu nüfusuna yönelik tehditleri önlemek için, henüz uygulanmamış olan bazı önlemler almalıdır.
En zor durum, Kırmızı Kitap’ta nesli tükenmekte olan türler arasında yer alan yeşil tavus kuşu ile ilgilidir. Dünyada yaklaşık 20 bin birey vardır. Son yıllarda sayıları ve menzilleri hızla azalmaktadır. Bunun nedeni tavus kuşlarının yaşam alanlarının aktif olarak yerleşime açılması ve doğrudan tahrip edilmesidir.
Tavus kuşlarının korunmasına gelince, Hindistan’da avlanmaları kanunen yasaktır. Ancak kaçak avcılar çok küçük ölçekte olsa avlamaktadır. Bu yüzden türün sayısı sabittir. Afrika ve yeşil tavus kuşları için her şey daha karmaşıktır. Sayıları azdır. Koruma önlemleri yerel yetkililer tarafından her zaman alınamamaktadır.
Bununla birlikte, Laos ve Çin’de tavus kuşlarının zararlı olarak yok edilmesini durdurmayı amaçlayan yerel eğitim programları yürütülmektedir. Birçok yeşil tavus kuşu esaret altında yetiştirilmektedir. Bu nedenle de bu sayı her yıl artmaktadır. Bazen ise, kuşlar doğaya salınmaktadır.
Sonuç olarak;
Genel olarak, tutsak tavus kuşları esaret altında iyi performans göstermektedir. Doğal ortamlarından farklı koşullara bile alışırlar. Bununla birlikte, evcil kuşlar artık yabani kuşlar değildir. Vahşi doğada sayıları azalmaktadır. Ancak esaret altında olmanın avantajları arasında yiyecek arama ihtiyacının olmaması ve kuşların daha uzun ömürlü olması sayılabilmektedir.
