Mibzer, insanoğlunun kullandığı en eski tarım makinelerinden bir tanesidir. Görevi toprağa tohum ekmektir. Daha önce uygulanan manuel tohum serpme ile karşılaştırıldığında bir tohum ekme makinesi kullanımı, tohum tüketimini %30’a kadar azaltmanıza yardımcı olmaktadır. Ayrıca zaman ve işçilikten önemli ölçüde tasarruf sağlamaktadır.
Başka bir avantaj ekim işleminin mekanizasyonu hakkında doğru ve düzgün bir derinliktir. Onları rüzgardan, böceklerin, kuşların tahribatından kurtarmanıza izin veren tohum gömme sistemine sahiplerdir. Ayrıca, kemirgenlerden tohumları uzak tutarak daha samimi ve kaliteli ürün elde etmenize olanak tanımaktadır. Kısmen yardımcı olan bir tohum tüpü şeklindeki ilk ilkel ekipman ağır el işçiliğini kolaylaştırmıştır. Daha sonra ki dönem de ise, tohum ekme makinesinin prototipi oluşturulmuştur.
Tarihi
İlk olarak tohum ekme makinesi 1400 yıllarında Babilliler tarafından kullanılmıştır. Arkeolojik olarak Çin’de MS 200’lerin başlarına kadar uzanan buluntular elde edilmiştir. Bu dönemde ki Han İmparatorluğu tarafından ilk kez kullanıldıklarına inanılmaktadır. Ayrıca günümüz Bilim adamları o dönemde ekim çalışmalarının yapıldığını belirlemişlerdir. İlk olarak tohum ekim makinesi, demir boru şeklinde birkaç tohum tüpüne sahip ahşap bir ekim makinesi ile gerçekleştirilmiştir.
Bu keşfin ise, Zhao Guo adında bir yetkili tarafından yazıldığı iddia edilmektedir. Böyle kullanma ile, tohum ekme makinesi, günde 7 hektara kadar bir alana ekim yapmayı mümkün kılmıştır. Makinenin çekiş gücü ise, öküz veya bufalo hayvanları tarafından sağlanmıştır. Bu buluş, Çin’in tarımda önemli verimlilik ve önemli ölçüde artış için ihtiyaç duyulan büyüyen bitki gıdalarının verimliliği için, imparatorluğun milyonlarca nüfusuna ve birden fazla kişiye yiyecek sağlamak için kullanılmıştır.
Tohum ekim makinesi XVI yüzyılda Hindistan köylüleri tarafından her yerde kullanılmıştır. Babür İmparatorluğu’nun varlığı ile bu ekim biçimi yaygınlaşmıştır. Avrupa’da ilk mibzer buluşu belgelere göre Camillo Torello’ya aittir. Ayrıca 1566’da Venedik Senatosu yapısının hala oldukça kırılgan olmasından dolayı bu bilgiye fazla güvenilmemektedir. Ancak bu dönem de tohum ekme makineleri için daha gelişmiş seçenekler için arama yapılmıştır. Uzun bir süre, yaklaşık 1700’e kadar zaten yeterli olacak şekilde güvenilir tohum ekme makineleri kullanılmaya başlanmıştır.
Diğer bir versiyona göre İngiltere’de, İngiliz Tarım Devrimi sırasında ziraat mühendisi Jethro Tull, atlı tohum ekme makinesi modelini sunmuştur. Bu dönem de daha düşük bir donanıma sahip metal tohum tüplerinden tohumların yardımıyla valf ile, eşit sıralar halinde yere eşit şekilde vurması sağlanmıştır.
Yakın dönem tarihi
Ancak Tull yetiştiricilerinin ortaya çıkmasından sonra bile, tohumların elle ekilmesi yaygın olarak kalmıştır. En az bir asır tohum ekme makineleri yaygın kullanımı oluşmamıştır. Ancak XIX yüzyılın ortalarında, daha yüksek bir gelişme düzeyine ulaştıklarında kullanım yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu dönem de metalurji (dövme, metal damgalama) gibi endüstriyel sektörler ve makine mühendisliği (hassas büyük boyutlu üretime izin veren makineler ve metal parçalar) üretilmeye başlanmıştır. Bilimsel ve teknolojik ilerleme, üretim yapmayı da mümkün kılmıştır. Tohum ekme makineleri sadece daha gelişmiş değil, aynı zamanda uygun maliyetleri ile öne çıkmışlardır.
İlk traktörlerin ortaya çıkmasıyla birlikte, küçük boyutlu dar sıralı mibzerler taslak beygir gücünün eylemi ve tarım çiftliklerinde hakim olana kadar devam etmiştir. 1930’lar, yerini daha üretken, genel olarak geniş sıralı tohum ekme makineleri almıştır. Ayrıca tohum ekme makinelerinin genişliği en önemli göstergelerinden biri olmuştur. Bu dönem de genellikle makinenin modifikasyon işaretinde özellikleri belirtilmeye başlanmıştır. Daha fazla ekilen şeridin genişliği, ünitenin verimliliği artırmış ve o kadar az tarlanın aynı alanında ekim yapmak için gereken süreyi kısaltmıştır.
Bugüne kadar tarım sektöründe en yaygın olarak kullanılan traktör tohum ekim makineleri ortaya çıkmıştır. Bu araçlar ise amaçlarına göre ayrılmışlardır.
Tohum ekme makinelerinin türleri
Evrensel türler;
- Hububat, baklagiller ekiminde kullanılan evrensel;
- Yağlı tohumlar, endüstriyel ürünler, yem bitkileri, vb.;
- Formlar ve kireç;
Belirli türler;
Belirli bir türün ekimi için kullanılan tohum ekme makinelerini içermektedir. Bunlar patates, pancar, mısır, sebze, keten, pamuk, yer fıstığı vb. ekimi için kullanılmaktadır.
Tohum aparatına ek olarak bir gübre arayıcı ile birleştirilmiş, donatılmış, tohumların toprağa eşzamanlı girişini gerçekleştirebilecekleri ve gübreler kullanabilen araçlarda bulunmaktadır. Ayrıca mibzerler, seçilen ekim yöntemine göre (şemasına) farklılık göstermektedir. Mahsulün türüne, bitki örtüsünün özelliklerine ve ayrıca toprak ve iklim koşullarına göre gereklilik şartları farklılık gösterebilmektedir. Bu sınıflandırmaya göre, agronomi ayırt edilmektedir. Yetiştiriciler: sıra, yuva veya kare yuva, noktalı (tek damarlı veya hassas tohumlama) gibi özelliklere de sahip olabilmektelerdir.
Sıra
Her tohum tüpündeki tohumların ekildiği bir ekim yöntemidir. Hassas şekilde ayarlanmıştır. Aynı derinliğe kadar eşit sıralar halinde toprak satır aralığına sahiptir. Bugün tarımsal ekimin ana yöntemidir. Sürekli ekimin her iki tahıl ürünü için uygundur (sıradan, dar sıralı, çapraz) ve sürülmemiş için (geniş sıra, bant küçük harf) de kullanılmaktadır. Sıradan ekim için sıra aralığı 10 cm ila 25 cm arasındadır.
Çoğu zaman tohum ekme makinesi, tahıllar için de kullanılmaktadır. Önem ile ekilen alanlarda, sıra aralığı 13,5 – 15 cm olarak ayarlanmalıdır. Ayrıca basamak arka arkaya tohumlar arasında 1,5 – 2 cm’den fazla değildir. Geleceği sağlamak için bitkiler suya daha iyi erişim, ışık, beslenme alanını artırma, uygulama gibi özelliklere sahip olmayı mümkün kılmaktadır. Ayrıca tarla boyunca tohum oranının yarısı ekildiğinde sıradan çapraz ekim ve ikinci kısım için enine sıralarda uygulayabilmektedir. Ancak bu yöntemin dezavantajları da vardır. Bunlar;
- İşçilik maliyetlerinde artış, ekim süresi, aşırı yakıt tüketimi, çift geçiş traktör, sıraların kesiştiği yerde düzensiz ekinler.
- Ayrıca mevcut sıralı ekim seçeneklerinden biri olarak çapraz ekim yöntemine geçmek.
- Sıradan dar sıralı ekim, sıralardaki bitkilerin daha az kalınlaşmasını sağlamaktadır (adım arka arkaya tohumlar arasında 3 – 4 cm artar). Ancak daha dar bir genişlik sıra aralığı 7 – 10 cm’ye kadar olabilmektedir.
- Sıradan bir geniş satır yöntemiyle, satır aralığı bitkilere daha geniş bir alan sağlandığı için 90 cm’ye çıkabilmektedir.
- Beslenme. Bu yöntem, sıra bitkileri (ayçiçeği, ek işlem gerektiren mısır, patates, pancar vb.) için kullanılabilmektedir.
- Büyüme mevsimi boyunca gübre uygulaması özelliğini sağlayabilmektedir.
Bant veya sıra ekim yöntemi
Sıralı olan sistemden farklıdır. Belirli sayıda sıra arasında geniş sıra aralığı (30 – 40 cm) olarak kullanılabilmektedir. Bu da üst pansuman, gevşetme ve ek işlemleri gerçekleştirmeyi mümkün kılmaktadır. Ayrıca mahsullerin büyük bir yabani otlardan kurtulmaları gibi yöntemler de ekinler için kullanılmaktadır. Bu yöntem ile, havuç, soğan, darı, kırmızı pancar ve bazı şifalı bitki türleri ekilebilmektedir.
Yuvalama
Yuvalama (kare yuvalama, satranç dahil) yöntemi ekimden oluşmaktadır. Sıralarda birbirinden eşit uzaklıkta gruplar halinde tohumlar da bulunmaktadır. Ama eğer basit bir yuvadaysa bu gruplar, tohum ekme makinesi, her yeni geçişinde birbirine göre yer değiştirmektedir. Daha sonra ise, kare iç içe, kesinlikle koşullu karelerin köşelerinde bulunmaktadır.
Verilen boyut
Bu yöntem sadece yüksek uzmanlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Alanında işlenmesine izin vermesine rağmen nadiren kullanılmaktadır. Tekniği kullanarak herhangi bir yön (sıralar boyunca ve onlara dik) ve özel mekanizmalar içermektedir. Noktalı veya tek dane ekimi özel geniş sıra ile yapılmaktadır. Hassas ekim makineleri ve tek tip, kalınlaşmamış fideler sağlanmaktadır. İnceltmeleri için ek çalışma gerektirmektedir. Bu yöntem daha mükemmel sıradandan daha basittir. Mısır, pancar ve diğer mahsullerin ekiminde kullanılmaktadır. Yayıncılar hem tohumların (çoğunlukla otların) ekilmesinde, hem de gübreleri yeryüzüne dağıtmak için kullanabilmektedir.
Tasarım gereği, tüm tohum ekme makineleri benzerdir. Bu tür temel düğümlerle donatılmışlardır. Ayrıca tohum depolamak için bir hazne, ekim aparatları, tohum tüpleri, pulluklar ve kapama cihazlarını içermektedir. Ama aynı zamanda mibzerler, pulluk tipine göre farklılık göstermektedir.
Disk, saban demiri tipi, silindirler oluk oluşturan, vas deferens tipi (boru şeklinde, huni şeklinde, oluklu, spiral bant, spiral tel), çalışma prensibi dozajlama cihazları (mekanik, pnömatik) ve diğer özellikler modern mibzerler de bulunmaktadır. Ekim ünitesinin doğru modelini seçerken, güvenilirliği göz önünde bulundurulmalıdır. Operasyon, verimlilik, ekim kalitesi ve doğruluğu, basitlik ve bakımda ekonomi gibi özelliklerde bilgi olarak önceden alınmalıdır.
