Kitap açıklaması
Şehrin ruhu her zaman geçmişinde bulunmaktadır. Belki de Pamuk’un yeteneği “Benim Adım Kırmızı” ve “Beyaz Kale” gibi tarihi romanlarda bu kadar parlak bir şekilde kendini göstermektedir. XVII yüzyılda geçen “Beyaz Kale” romanının konusu, eski bir Arap minyatürü gibi hem basit hem de gizemlidir. Ana karakter genç bir İtalyan, köle olduğu Türkler tarafından ele geçmektedir. Bu noktada evrenin bilgisine takıntılı garip bir adamın portresi ortaya çıkmaktadır. Ancak en heyecan verici gizem, bir İtalyan mahkumun yüzüne benzeyen iki damla su gibi Türk bilim adamının karşısında olmasıdır.
Kitap İncelemesi “Beyaz kale”
Bir yandan Müslüman geleneklerine bağlı, diğer yandan Avrupa değerleri için çabalayan insanları dışlamak, iki ana karakterin polemiklerine yansıtmasıdır. Birincisi, ikincisinin kölesi olan Venedikli bir mahkum. Diğeri ise, yabancı arkadaşının yardımıyla bir dizi önemli bilimsel keşifler yapmak için yola çıkan ve bu arada düşman ordularının karşısında güçsüz kalacağı bir silah yaratan bir bilim adamı olan Hoca’dır.
Burada ilginç olan, her iki kahramanın da birbirine benzeyen iki damla su gibi olmasıdır. Paşa ve Padişahın insafına kalabilmek için birlikte çalışmaya zorlandıklarında, iki zor kişilikten oluşan inanılmaz bir ikili oluştururlar. Venedikli eve dönme hayalini beslemektedir. Bu nedenle ilk başta erken tahliye umuduyla sahibini memnun etmeye çalışmaktadır. Ancak, yakında daha acil zorluklarla dikkati dağılacaktır. Tutarsız ve dürtü sel olan Hoca, koğuşuna karşı tutumunu sürekli değiştirmektedir. Dostçadan küçümseyiciye kadar değişebilmektedir.
Bununla birlikte, kahramanlar birbirleriyle ne kadar çok tartışırlarsa, yalnızca dış benzerlikleri değil, aynı zamanda karakterlerin akrabalıkları da o kadar net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Kum
“Beyaz kale” romanının ikinci temel temasına, yani çiftler sorununa geliyoruz. İkincisi dünya literatüründe nadir değildir. Hemen Edgar Poe veya Dostoyevski’nin eserlerini ve Villeneuve tarafından mükemmel bir şekilde filme alınan nispeten yeni “O Homem Duplicado” Saramago’dan hatırlayabilirsiniz. Orhan Pamuk, ana karakterlerin kişilikleri aracılığıyla farklı kültürlerin imajlarını ölçeklendirdiği için psikolojik meselelerle pek ilgilenmemektedir.
Daha çok doğu ve batı dünyalarının ne kadar farklı olduğuyla ilgilenmektedir. Anlatı boyunca yazar, bir karakter ile diğeri arasındaki sınırları bulanıklaştırmaktadır. Karekterler ise, bir kitap sırasında birden fazla rol değiştirmek zorunda kalacaklardır. Ancak ilişkileri asla kolaylaşmaz, aksine sürekli daha karmaşık hale gelir. Bağlantı şaşırtıcı derecede derindir. Ancak her zaman çok kırılgan görünebilmektedir.
Bu, her ikisinin de dostluk ve ortaklık için çabaladığı, zaman zaman yanlış anlama, reddetme, kibir veya önyargı nedeniyle birbirini ittiği Batı ve Doğu arasındaki bir diyalogun metaforu değilse nedir? Burada önemli bir nokta daha ortaya çıkmaktadır. Yazar, aynı işi yapan, bazen statü değiştiren köle ve efendinin birbirinden ayırt edilemez hale gelmesine rağmen, yine de aynı kişi olmadıklarını vurgulamaktadır. Yani, kişi ikincinin tam teşekküllü iki katı olarak kabul edilememektedir. Orhan Pamuk bu fikir üzerinde dikkat çekmeden çalışmakta, ancak kitabın sonuna doğru tam olarak ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda romanın başlığının anlamını da açıklar;
Dünyadaki her şeyin kusursuz ve mükemmel olduğunu hayal ettim, üzerinde kuşların daireler çizdiği beyaz kalenin, karanlıkta yavaş yavaş kaybolan kayalık yokuşun ve hareketsiz kasvetli ormanın bu görüntüsü gibi. Artık hayatımdaki tesadüfi saydığım birçok olayın önceden belirlendiğini ve askerlerimizin kalenin beyaz kulelerine asla ulaşamayacaklarını anladım; ve Hodge’un ne düşündüğünü biliyordum.
Doğu’nun asla olmayacağı (ve buna ihtiyaç duymadığı) Batı’nın bir görüntüsü olarak Beyaz Kale ortaya çıkmaktadır. Beyaz Kale, olmadığınız şey olma arzusunda ulaşılamaz bir ufkun kişileşmesidir. Beyaz Kale, tamamen reenkarnasyondan önceki son ve bu nedenle imkansız çizgi olarak ortaya çıkmaktadır.
Su
Roma küçük ama kapasitiftir. Metninizden Batı Oryantalizminin gösterişliliğini veya lezzetini beklemeyin. Burada her şey çok daha sıradandır. Yazar, yaşanan olaylara ve Venedikli mahkumun Türkiye’deki çilelerini nasıl algıladığına odaklanmaktadır. Bazıları için bu bir dezavantaj olacaktır. Çünkü böylesine şiirsel bir başlığı olan ve hatta Osmanlı İmparatorluğu’nu konu alan bir roman, “oryantal bir atmosfere” sahip olmalı ya da en azından ayrıntılı tarihi süslemelerle okuyucuyu eğlendirmelidir. Romanda bunlardan çok az vardır. Metin, büyülü gerçekçiliği yansıtan bir meselin karizmasına sahiptir. Mütevazı hacim, olağan diyalogların olmaması ve renkli açıklamalar olay örgüsüne dinamiklik katmamaktadır. Ancak tüm bu özellikler, romanın ana fikrinin sözlü alıştırmalarının arkasında kaybolmadan daha net göründüğü için yazarın niyetinin eline geçmektedir.
“Beyaz Kale” adlı eserden alıntılar
…aptalların yıldızlara, yıldızların aptallara aldırış etmediğini.
Bildiğiniz gibi hayat önceden belirlenmiş değildir ve olan her şey sadece bir kazalar zinciridir. Ancak bu gerçeği bilenler bile hayatlarının bir noktasında geri dönerler ve yaşadıkları kazaların bir kalıp olduğunu anlarlar.
İstanbul güzel bir şehir ama burada köle olarak değil, efendi olarak yaşamak gerekiyor.
Herkes gibi oldu, artık bilmediğini bilmek istemiyor!
