Blok zinciri teknolojisinin temeli son bin yılın doksanlı yıllarında ortaya çıkmıştır. Ancak “blockchain” kelimesinin kendisi yakın zamanda ortaya çıkmıştır. Satoshi Nakamoto bu teknolojilerin küresel finansal sisteme nasıl uyacağını gösterdiğinde kullanılmaya başlanmıştır.
Blok zincirinin genel kabul görmüş tanımı şu şekildedir; “Belirli kurallara göre oluşturulmuş bilgileri içeren sürekli bir ardışık blok zinciridir.”. Ancak bu ifade herkes için net olmaktan uzaktır. Günümüzde blok zincirinin ne olduğu hakkında basit kelimelerle konuşmaya çalışacağız.
Çok basit kelimelerle Blockchain
Ağdaki yaygın inanışın aksine, blockchain parayla ilgili değildir. Daha doğrusu sadece onunla ilgili değildir. Daha önce de söylediğimiz gibi, blockchain bir blok zinciri olarak tercüme edilmektedir. Basit terimlerle blockchain nedir? Ev çapında bir sohbette Ayşe ve Ahmet arasında bir diyalog hayal edin, her cümle büyük bir zincirde bir bloktur. Örnek;
Ayşe: Dün nasıl dinlendin?
Ahmet: Harika! Arkadaş ile sinemaya gittik ve set boyunca yürüdük.
Ayşe: Karın biliyor mu?
Ve sonra Ahmet, iletişimin karısının da olduğu evde genel bir sohbette gerçekleştiğini fark eder. Son mesajını değiştirmekten mutlu olur. Ancak blok zincirinin ana özelliklerinden biri nedeniyle bunu yapamaz. Gerçek şu ki, bu tür her bloğun kendiniz ve önceki blok hakkında her şeyi bulmanızı sağlayan karmaşık bir yapısı vardır.
Kesin olmak gerekirse, böyle bir blok hizmet bilgileri ve bir işlem listesinden oluşur. İkincisi ile her şey açıktır. Bunlar, örneğimizdeki genel ev sohbetindeki aynı mesajlardır. Hizmet bilgisi, bloğun oluşturulma tarihini, hash toplamını ve önceki bloğun hash konusunu içermektedir.
Hash toplamı, işlemimize (sohbetteki mesajlar) dayalı olarak oluşturulan benzersiz bir karakter kümesidir. Mesajınızdaki bir harfi bile değiştirirseniz, hash toplamının tamamı değişecektir. Her bloğun yalnızca kendi hash’ini değil, aynı zamanda bir önceki bloğun hash’ini de içerdiğini hatırlıyor musunuz? Sonuç olarak, zincirin tüm bloklarının ayrılmaz bir şekilde bir karma ile bağlantılı olduğu ortaya çıkmıştır. Herhangi bir bloğun hash’i değiştirilirse, false olarak atılmaktadır. Bu nedenle böyle bir bloğu değiştirmek, fiziksel olarak imkansız olduğu anlamına gelmektedir.
Sohbet benzetmesini sevmiyorsanız, blockchain’i her sayfası zincirde ayrı bir blok olan büyük bir kitap olarak düşünebilirsiniz. Buradaki ilke tamamen aynıdır. Kitabın önceden yazılmış sayfalarını düzenleyemezsiniz ve bunlardan birini yırtarsanız, bu fark edilmeyecektir.
İşlemler daha ayrıntılı
Blockchain ağının her bloğunda bir işlem listesinin saklandığını zaten söylemiştik. Örneğimizde böyle bir işlem, ev genelindeki sohbette ayrı bir mesajdır. Ancak pratikte, her blok tam bir işlem listesi içermektedir. Blok hafızası bittiğinde, kapatılmaktadır. Ayrıca bir hash toplamı ile imzalanmaktadır. Bu da onu değiştirilmeye veya kurcalanmaya karşı korumaktadır.
Aynı zamanda, sistemdeki her katılımcının oluşturduğu işlemi imzalamak için kullandığı kendine özgü bir genel anahtarı ve kendisine gönderilen işlemi açmanızı sağlayan bir özel anahtarı vardır. Bu anahtarların adından, blockchain kullanıcısının açık anahtarının tüm ağ katılımcılarına açık olduğu bilgisidir. Aslında cüzdan numarası olarak adlandırılan tanımlayıcı olduğunu da söyleyebiliriz. Her kripto para kullanıcısının bir blockchain cüzdanı olduğu açıktır. Özel anahtara gelince, çevrimiçi bir bankanın parolasıyla karşılaştırılabilmektedir. Böyle bir anahtarı çok dikkatli bir şekilde saklamanız gerekmektedir.
Bir para transferi veya söz konusu sohbet mesajı olsun. Bir işlem her işlendiğinde, sistem tüm hash zincirinden geçecektir. Böylece ağın bütünlüğünü de doğrulanmış olacaktır. Bu durum, hesabınıza fazladan birkaç yüz dolar eklemeye karar verirseniz veya önceden gönderilmiş bir mesajı düzenlemek isterseniz ortaya çıkabilecektir. Bu olay, bu girişimin ise, işe yaramayacağı anlamına gelmektedir. Çünkü bir işlemi işlerken, böyle bir değiştirilmiş blok geçersiz olarak tanınacaktır. Ayrıca hash toplamı, ağ bloklarının çoğunda depolanan verilere göre yeniden yazılacaktır.
Bu arada, blokları yalnızca değişikliklerden korumakla kalmayıp, aynı zamanda tüm blok zinciri işlemlerinin şeffaflığını sağlayan da bu yaklaşımdır. Tüm işlem zincirini yalnızca bir üst blok kullanarak geri yükleyebilmektedir.
Madenciler (Miner) kimdir?
Alışılmış bankacılık sistemi maksimum düzeyde merkezileştirilmiştir. Bu nedenle yalnızca hatalardan korunmakla kalmamaktadır. Aynı zamanda birçok güvenlik açığı da vardır. Buna karşılık blok zincir teknolojisi, kontrol düğümleri olmayan ve merkezi olmayan dağıtılmış bir sistemdir.
Blok zincirinin ademi merkeziyetçiliği ve dağıtımı, birçok sıradan kullanıcının pek sevmediği madenciler tarafından sağlanmaktadır. Bankacılık sisteminin görevlilerinin yerini alan bu kişiler, işlemlerini işleyen onlardır.
Şimdiye kadar kullanıcıların yapmak istediği onaylanmayan işlem, mempool denilen yere yerleştirilmiştir. Sistem gerekli hash hesaplamalarını yapar ve madenciler bloğun geçerliliğini doğrulamakla meşgul olur.
Basit terimlerle bu işlem neye benzemektedir?
Katılımcıların (madenciler) bir dizi farklı harften belirli bir kelime oluşturması gereken yuvarlak bir masa hayal edin. Bu görevle ilk başa çıkan, yuvarlak masadaki diğer katılımcıları sorunun çözümü hakkında bilgilendiren madencilerden bir tanesidir. Şimdi geri kalan kullanıcıların doğru kararının dile getirilip getirilmediğini kontrol etmesi gerekiyor. Üçü doğruluğunu teyit ediyor. Yuvarlak masanın dördüncü katılımcısı ise, farklı bir cevap veriyor. Bu katılımcı azınlıktadır. Sözü yanlış olduğu için reddedilir ve diğer madencilerin sözleri birbirini doğrular. Bu işlem ise, güvenilir olarak kabul edilir.
Kripto para biriminde blockchain nedir?
İlk kripto para birimi 2008’de ortaya çıkmıştır. Bu kripto para, Bitcoin olarak adlandırıldı. Yazarı, Satoshi Nakamoto takma adı altında bir kişi veya grup olarak kabul edilmektedir. Aslında, Bitcoin bir protokol olarak bir madeni para değildir. Sistemdeki katılımcıların işlem yaptığı bir dizi kural olarak da bilinmektedir. Protokolün kendisi, yukarıda bahsettiğimiz blockchain teknolojisine dayanmaktadır. Aynı şey diğer tüm kripto para birimleri için de geçerlidir.
Akıllı iletişim (Smart Contact) nedir?
Akıllı sözleşmeler blok zincirinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu konsept, ilk kripto para birimlerinin ortaya çıkmasından çok önce formüle edilmiştir. İlk olarak Amerikalı programcı Nick Szabo tarafından tanıtılmıştır. Ona göre entelektüel bir sözleşme, bir şeyin mülkiyeti hakkında bilgi oluşturmak, yönetmek ve sağlamak için tasarlanmış bir bilgisayar algoritmasıdır.
Kulağa zor geliyor, değil mi? Aslında, her şey son derece basittir. Akıllı sözleşme, ödediğinizin karşılığını hızla almanızı sağlayan bir yazılım algoritmasından başka bir şey değildir. Akıllı bir sözleşme için en basit benzetme bir kahve makinesidir. İçine doğru madeni paraları attığınızı, kapuçino satın al düğmesine bastığınızı ve doğru miktarda şeker seçtiğinizi hayal edin. Makine size en sevdiğiniz içeceği çabucak verecektir.
Akıllı sözleşmelerle aynıdır. İstenen ürünün alınmasını tamamen otomatik hale getirerek bizi aracılardan (brokerler, kasiyerler vb.) kurtarırlar. Aynı zamanda, akıllı sözleşmeler yalnızca tamamen özerk değildir. Ek olarak, istediğinizi hızlı bir şekilde almanızı sağlamaktadır. Ayrıca akıllı sözleşmelerin kendileri maksimum korumaya sahiptir. Hacklenmeleri neredeyse imkansızdır. Bazı uzmanlar akıllı sözleşmeleri dijital dünyada belgeleri depolamak için en güvenli yer olarak adlandırmaktadır.
Akıllı sözleşmeler, dağıtılmış bir blok zinciri ağında saklanarak güvende kalmaktadır. Bu nedenle kurcalanamamakta veya değiştirilememektedir. Ayrıca, sözleşmenin kendisi şifrelenerek, sözleşmenin taraflarının gizliliği korunabilmektedir. Dolayısıyla bu akıllı sözleşmelerin blok zincirinde aktif olarak kullanılması şaşırtıcı değildir.
Blockchain teknolojisi nerelerde kullanılmaktadır?
Blockchain’in sadece parayla ilgili olmadığını ve çok fazla şey olmadığını zaten söylemiştik. Kapsamı çok daha geniştir. Bu teknoloji, açıkçası geçmişte çok zor bir görev olan telif haklarını korumak için etkin bir şekilde kullanılabilmektedir. Ancak yalnızca telif haklarını değil, örneğin gayrimenkul veya başka herhangi bir şeyin sahipliğini de onaylayabilirsiniz.
Ayrıca, dağıtılmış ağlar seçimlerde aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır. Zaman ilerledikçe de sonuçlarını taklit etmek, imkansız hale gelmektedir. Yukarıda yazdığımız akıllı sözleşmeler, tarafları için bağlayıcı olan oldukça meşru yasal sözleşmelerin rolünü de oynayabilmektedir.
Blockchain’i sağlık sistemine entegre etmeyi aktif olarak düşünüyorlardır. Bu teknolojiyi kullanarak, dünyanın herhangi bir ülkesindeki herhangi bir doktor, hastanın tıbbi kayıtlarına ve diğer güvenilir ve doğrulanmış belgelere erişebilecektir. Örneğin, bazı ilaçların yan etkileri ve hastalığın tedavisi için önerilen ilaçların listesi hakkında bilgi almak mümkün olacaktır.
Genel olarak blok zincirinin özellikleri, ademi merkeziyetçilik, güvenilirlik ve hayatın neredeyse tüm alanlarına entegre edilmesini sağlamaktadır. Bu teknolojiyi kullanarak herhangi bir veritabanı oluşturabilmekte, sözleşmeleri otomatikleştirebilmekte ve tabii ki ödeme yapabilmektesiniz.
